Επιμέλεια Σιμόνη Σωτηρέλη Παπαδοπούλου
Οι ερευνητές υποστηρίζουν πλέον ότι τα κολοσσιαία αγάλματα μοάι του Νησιού του Πάσχα «περπάτησαν» σε όλο το νησί, χάρη στη φυσική, τα σχοινιά και λίγη αρχαία χορογραφία. Χωρίς να χρειαστεί μαγεία.
Σύμφωνα με το New York Post, οι ερευνητές υποστηρίζουν πλέον ότι τα κολοσσιαία αγάλματα μοάι του Νησιού του Πάσχα «περπάτησαν» σε όλο το νησί, χάρη στη φυσική, τα σχοινιά και λίγη αρχαία χορογραφία.
Χωρίς να χρειαστεί μαγεία.
Τα μοάι δεν έστεκαν απλά εκεί
Για αιώνες, ιστορικοί και αρχαιολόγοι προβληματίζονταν για το πώς ο λαός των Ράπα Νούι μετέφερε σχεδόν 1.000 τεράστια πέτρινα αγάλματα, μερικά από τα οποία ζύγιζαν έως και 80 τόνους, σε χιλιόμετρα δύσβατου εδάφους.
Το μυστήριο έχει τροφοδοτήσει εικασίες για εξωγήινους, χαμένες τεχνολογίες και υπερφυσικές δυνάμεις.
Ωστόσο, σύμφωνα με μια νέα μελέτη του Πανεπιστημίου Binghamton και του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, η λύση είναι πολύ πιο περίτεχνη: τα αγάλματα περπάτησαν μόνα τους μέχρι εκεί.
Χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό φυσικής, τρισδιάστατης μοντελοποίησης και προϊστορικής εφευρετικότητας, οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι τα μοάι δεν χρειάστηκαν τεράστια ανθρώπινη δύναμη για να μετακινηθούν. Αντ’ αυτού, αρκούσαν μερικά σχοινιά και μια ρυθμική ταλάντευση.
Το περπάτημα των Μοάι
«Μόλις το βάλεις σε κίνηση, δεν είναι καθόλου δύσκολο — οι άνθρωποι το τραβούν με το ένα χέρι», εξήγησε ο Carl Lipo, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Binghamton και συν-συγγραφέας της μελέτης. «Εξοικονομεί ενέργεια και κινείται πολύ γρήγορα. Το δύσκολο είναι να το κουνήσεις αρχικά».
Αυτή η ανακάλυψη συνάδει με τις αιώνιες προφορικές παραδόσεις των Ράπα Νούι, οι οποίες από καιρό ισχυρίζονται ότι τα αγάλματα περπατούσαν κυριολεκτικά από τα λατομεία τους μέχρι τον τελικό προορισμό τους, που μερικές φορές απέχει έως και δέκα μίλια.
Το μυστικό στο σχεδιασμό
Ο Lipo και ο συν-ερευνητής του Terry Hunt ανέλυσαν σχεδόν 1.000 μοάι και διαπίστωσαν ότι το ασυνήθιστο σχήμα τους δεν ήταν τυχαίο.
Οι φαρδιές, σε σχήμα D βάσεις των αγαλμάτων και η ελαφριά κλίση προς τα εμπρός τα έκαναν ιδανικά για να ταλαντεύονται από τη μία πλευρά στην άλλη — μια κίνηση που τους επέτρεπε να «περπατούν» προς τα εμπρός με αργό, ελεγχόμενο ζιγκ-ζαγκ. Ουσιαστικά, οι τεράστιες πέτρες κινούνταν σαν χορός κόνγκα 4 τόνων.
«Η φυσική βγάζει νόημα», είπε ο Lipo.
«Αυτό που είδαμε πειραματικά όντως λειτουργεί. Και όσο μεγαλύτερα, εξακολουθεί να λειτουργεί. Όλα τα χαρακτηριστικά που παρατηρούμε σχετικά με τη μετακίνηση των γιγαντιαίων αγαλμάτων γίνονται περισσότερο σταθερά όσο αυτά μεγαλώνουν, επειδή καθίσταται ο μόνος τρόπος για να τα μετακινήσεις».
Δοκιμάζοντας τη θεωρία
Για να δοκιμάσει το μοντέλο, η ομάδα κατασκεύασε ένα αντίγραφο μοάι 4,35 τόνων με τη χαρακτηριστική κλίση προς τα εμπρός. Με μόνο 18 άτομα και μερικά σχοινιά, κατάφεραν να μετακινήσουν το άγαλμα 100 μέτρα σε μόλις 40 λεπτά — πολύ πιο εύκολα και γρήγορα από ό,τι αν το έσερναν ανάσκελα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι Ράπα Νούι κατάφεραν παρόμοια επιτεύγματα ήδη από το 1100 μ.Χ..
Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι το μυστηριώδες δίκτυο «δρόμων μοάι» του νησιού πιθανότατα κατασκευάστηκε για να καθοδηγεί τα αγάλματα στις πλατφόρμες τους, ή ahu. Παλαιότερα θεωρούμενοι ως καθαρά τελετουργικοί, αυτοί οι κοίλοι δρόμοι πλάτους περίπου 15 ποδιών λειτουργούσαν σαν αρχαίες μεταφορικές ταινίες, σταθεροποιώντας τα αγάλματα καθώς ταλαντεύονταν προς τα εμπρός. «Κάθε φορά που μετακινούν ένα άγαλμα, φαίνεται σαν να φτιάχνουν έναν δρόμο. Ο δρόμος είναι μέρος της μετακίνησης του αγάλματος», εξήγησε ο Lipo.
Ακόμη και τα γκρεμισμένα μοάι που βρέθηκαν κατά μήκος αυτών των μονοπατιών δείχνουν σημάδια ότι έχουν ξαναστηθεί από τους νησιώτες, υποδηλώνοντας μια βαθιά ευλάβεια για τα αγάλματα και μια αποφασιστικότητα να μην αφήσουν ποτέ πίσω έναν «πεσμένο σύντροφο».
Απομυθοποίηση παλαιών θεωριών
Για δεκαετίες, οι ειδικοί πίστευαν ότι τα αγάλματα σύρονταν σε ξύλινα έλκηθρα — μια ιδέα που προκαλούσε απορία για ένα νησί χωρίς δέντρα. Το μοντέλο του Lipo όχι μόνο έχει περισσότερο νόημα από φυσική άποψη, αλλά και συνάδει με την περιβαλλοντική πραγματικότητα του Νησιού του Πάσχα. «Δείχνει ότι ο λαός των Ράπα Νούι ήταν απίστευτα έξυπνος», είπε ο Lipo.
«Το κάναν με έναν τρόπο που συνάδει με τους πόρους που είχαν. Όλα αυτά τιμούν πραγματικά αυτούς τους ανθρώπους, λέγοντας: κοιτάξτε τι κατάφεραν, και έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτούς».
Όταν ρωτήθηκε για τους σκεπτικιστές που προσκολλώνται σε παλαιότερες θεωρίες, ο Lipo έθεσε μια πρόκληση: «Βρείτε κάποια στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι δεν θα μπορούσαν να περπατήσουν. Γιατί τίποτα από όσα έχουμε δει πουθενά δεν το διαψεύδει αυτό. Στην πραγματικότητα, όλα όσα έχουμε δει και σκεφτεί μέχρι τώρα ενισχύουν το επιχείρημα».
Προχωρώντας μπροστά
Η νέα μελέτη αποδεικνύει ότι το περπάτημα των αγαλμάτων θα ήταν πολύ πιο γρήγορο και λιγότερο επίπονο από το σύρσιμο τους. Το μακροχρόνιο μυστήριο της αρχαιολογίας φαίνεται να κάνει επιτέλους ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση — κυριολεκτικά.
Το 2023, προέκυψε μια άλλη έκπληξη: ένα άγνωστο μέχρι τότε μοάι ανακαλύφθηκε σε μια αποξηραμένη ηφαιστειακή λίμνη. Το άγαλμα ύψους 1,5 μέτρου, που τώρα είναι εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης, χρησίμευσε ως μια νέα υπενθύμιση της εφευρετικότητας του λαού των Ράπα Νούι.
Μια απόδειξη ευρηματικότητας
Το Νησί του Πάσχα, περίπου 3.200 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Χιλής, παραμένει διάσημο για τα 900 και πλέον μοάι, που σκαλίστηκαν από τους Ράπα Νούι ήδη από το 1100 μ.Χ.
Αυτές οι πανύψηλες πέτρινες φιγούρες δεν μετακινήθηκαν με μαγεία, εξωγήινους ή ωμή βία — «περπάτησαν» χάρη στον έξυπνο σχεδιασμό, την ομαδική εργασία και τον ρυθμό.
