Με αφορμή το πραξικόπημα της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών για την ανατροπή του Πρόεδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακάριου, τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις εισβάλουν, με την κωδική ονομασία «Αττίλας», στην Κύπρο, σε δύο φάσεις.
Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου 1974, με πρόσχημα την «αποκατάσταση της νομιμότητας», καταλαμβάνοντας μια λωρίδα γης μήκους 15 μιλίων στην επαρχία της Κυρήνειας.
Η δεύτερη, διαδραματίστηκε στις 14 Αυγούστου 1974, παρά το γεγονός ότι το Συμβούλιο Aσφαλείας των Ηνωμένων Εθνών είχε ζητήσει την κατάπαυση του πυρός και την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων (Ψήφισμα 353 / 20 Ιουλίου 1974), καταλαμβάνοντας το 37% του κυπριακού εδάφους, προδιαγράφοντας τα όρια μεταξύ κατεχομένης και ελεύθερης Κύπρου. Έκτοτε η Τουρκία κατέχει το βόρειο τμήμα της Κύπρου, εφαρμόζοντας εν μέρει το από παλιά υφιστάμενο σχέδιο για τη διχοτόμηση (taksim) της Κύπρου.
Δεκάδες χιλιάδες Τούρκοι έποικοι εγκαταστάθηκαν στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, γεγονός που, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο (Συνθήκη Γενεύης, 1949), αποτελεί έγκλημα πολέμου. Το 1975, η τουρκοκυπριακή ηγεσία ανακήρυξε το βόρειο τμήμα της Κύπρου ως «ομόσπονδο κράτος» και το 1983, το αναγνώρισε ως «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου» («ΤΔΒΚ»): Το «ψευδοκράτος» αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα, ενώ ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών καταδίκασε την κίνηση αυτή της Τουρκίας.
Ακολούθησε σειρά διεθνών πρωτοβουλιών, με σκοπό την επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος, ωστόσο το Κυπριακό αποτελεί ίσως το αρχαιότερο πρόβλημα της Ευρώπης και είναι πιθανότατα η παλαιότερη παγκόσμια σύγκρουση του 20ού αιώνα, η οποία παραμένει μέχρι σήμερα άλυτη.
Σημειώνεται ότι η Τουρκία επιμένει ότι δεν «εισέβαλε» στην Κύπρο, αλλά ότι «παρενέβη», επικαλούμενη τη Συνθήκη Εγγύησης του 1960. Ωστόσο, η συγκεκριμένη δεν προέβλεπε την αρχή σεβασμού της κυριαρχίας του κράτους και της απαγόρευσης χρήσης βίας: δικαίωμα μονομερούς επέμβασης υπήρχε μόνο όταν ήταν αδύνατη η κοινή ή συμφωνημένη ενέργεια των τριών εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο και Τουρκία). Η Τουρκία ενήργησε χωρίς να επιδιώξει ουσιαστικά τη συνεργασία των άλλων δύο χωρών.
Να επισημανθεί ότι οι διακοινοτικές ταραχές τον Δεκέμβριο του 1963, που ακολούθησαν την ίδρυση του Κυπριακού Κράτος και την ανακήρυξη της Ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, καθώς και η τουρκική επίθεση στην Τυλληρία τον Αύγουστο του 1964, απετέλεσαν την αφετηρία διεύρυνσης της σύγκρουσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ήδη, από το 1964 έως το 1974, το κλίμα στην Κύπρο ήταν εύφλεκτο, καθώς τις διακοινοτικές εντάσεις διαδέχονταν άκαρπες συνομιλίες μεταξύ των μερών.
Πηγή: Αφεντούλη, Δ. (2012) Η θέση του βρετανικού Τύπου στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, 1955-1965. 1η εκδ. Αθήνα: Gutenberg.
*Η Δ. Αφεντούλη είναι Δρ Κοινωνιολογίας-Δημοσιογράφος (e-mail: [email protected]).
