Όταν αναφερόμαστε στο έπος του ´40, στην γερμανική κατοχή και γενικά στη συμμετοχή της χώρας στο Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ως αρχή τον τορπιλισμό της «Έλλης» στο λιμάνι της Τήνου, όπου και βρισκόταν για να τιμήσει την Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου του 1940. Είχε ήδη θιγεί η εθνική και θρησκευτική αξιοπρέπεια των Ελλήνων. Η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, λοιπόν, έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο και σε αυτόν τον εθνικό αγώνα.
Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται από την σημερινή κυβέρνηση, υπάρχουν αυταπόδεικτα ιστορικά γεγονότα της ενεργούς συμμετοχής της εκκλησίας μας στον αγώνα του ελληνισμού κατά των κατακτητών. Σε αυτό το μικρό κείμενο δεν μπορούμε να αναφέρουμε τα ατελείωτα παραδείγματα ηρωισμών των ιερέων μας και γενικότερα των εκκλησιαστικών ανδρών μας, οι οποίοι συνέχισαν μια παράδοση θυσιών σχεδόν δύο χιλιάδων ετών.
Θα σταθώ, όμως, σε δύο ηγετικές μορφές. Αυτές, των Αρχιεπισκόπων, Χρυσάνθου(1938-1941) και Δαμασκηνού(1941-1949). Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος αρνήθηκε να “παραδώσει” συμβολικά, ως μέλος της Επιτροπής, την πόλη των Αθηνών στους Γερμανούς κατακτητές αλλά και στην συνέχεια αρνήθηκε να ορκίσει την κυβέρνηση του Γεώργιου Τσολάκογλου η οποία είχε διοριστεί από τους κατακτητές .
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός πρωτοστάτησε στη διάσωση των Ελλήνων ισραηλιτών και σε συνεργασία με τον αρχηγό της ελληνικής αστυνομίας Άγγελο Έβερτ κατάφεραν να σώσουν δεκάδες συμπολίτες μας. Δεν δίστασε στιγμή να σταθεί στο ύψος των ιστορικών του ευθυνών, όπως όταν έστειλε το διάβημα στον Χίτλερ για τη μη παράδοση της Θεσσαλονίκης στα χέρια των Βουλγάρων.
Η Εκκλησία όλη αυτήν περίοδο, εκτός από τον βασικό της ρόλο, να στέκεται παρηγορητικά δίπλα στον ταλαιπωρημένο λαό μας, στους φαντάρους, στις χήρες και τα ορφανά ως φύλακας άγγελος, έπαιξε και ένα σημαντικό προνοιακό ρόλο.
Δημιούργησε το πανελλήνιο δίκτυο παροχής βοήθειας στον λαό μας, τον Εθνικό Οργανισμό Χριστιανικής Αλληλεγγύης (Ε.Ο.Χ.Α.), ο οποίος εξασφάλισε διατροφή, περίθαλψη και σωτηρία στον λιμοκτονούντα λαό μας. Ο Ε.Ο.Χ.Α. ήταν η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση των μετόπισθεν. Δημιούργησε τα ιδρύματα, “Οίκος του τραυματίου” τα οποία εξασφάλιζαν στέγη και φροντίδα στους άπορους τραυματισμένους φαντάρους μας. Επίσης, δημιούργησε υπηρεσίες Προστασίας Απορφανισθεισών Οικογενειών, Προστασίας Κρατουμένων, Προστασίας Οικογενειών των Εκτελεσθέντων.
Στον αγώνα συμμετείχαν όλοι. Ιεράρχες, κληρικοί, μοναχοί. Μοναστήρια και εκκλησίες. Πολλοί εστάλησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα και άλλοι βασανίσθηκαν μέχρι θανάτου.
Όταν λοιπόν μιλούμε για το έπος του 1940 δεν μπορούμε να μην αναφερόμαστε και στον πολύτιμο ιστορικό ρόλο που είχε η Εκκλησία και να μην γίνεται μνεία σε αυτήν από απλή παράλειψη ή σκοπιμότητα.
Η νέα γενιά θα πρέπει να γνωρίσει την ιστορική προσφορά του κάθε θεσμού στους εθνικούς αγώνες. Μην ξεχνάμε ότι ο λαός που δεν ξέρει την ιστορία του δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά ενωμένος.
Η κ. Βάσω Κόλλια είναι Πολιτική επιστήμων, τ. Γ.Γ. Ισότητας του ΥΠΕΣ
