Ήταν μόνος, στο κελί του Αγίου Βασιλείου, στην έρημο της Καψάλας στο Άγιο Όρος. Ο άνεμος σφύριζε στα ψηλά δέντρα, και το μόνο που ακουγόταν ήταν το ξύσιμο της πένας του πάνω στο χαρτί. Εκεί, απομονωμένος από τον κόσμο, μακριά από εξουσίες και πόλεις, ο Νικόδημος ο Αγιορείτης έγραφε ένα βιβλίο που θα όριζε ολόκληρη την Ορθοδοξία: το Πηδάλιον.
Δεν ήταν η μόρφωσή του που τον έκανε να ξεχωρίσει. Ούτε τα γαλλικά ή τα λατινικά που φημολογείται πως γνώριζε. Ήταν η απόλυτη αφοσίωση στην παράδοση της Εκκλησίας. Έγραψε, μετέφρασε και σχολίασε για δεκαετίες. Χωρίς τύπωμα στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη. Όλα στη Βενετία. Και όλα χωρίς διακοπή, στην άκρη του κόσμου.
Ο Νικόδημος ήταν το πρόσωπο-κλειδί του Κολλυβαδικού κινήματος, της τελευταίας μεγάλης άμυνας της Ορθοδοξίας απέναντι στη λατινική επιρροή και την εκκοσμίκευση. Δε δεχόταν ούτε καν να γίνονται μνημόσυνα την Κυριακή. Πίστευε ότι κάθε μικρή παρέκκλιση άνοιγε πόρτα στον πνευματικό εφησυχασμό. Το πλήρωσε με διωγμούς, περιθωριοποίηση και σιωπή.
Δεν είχε αμφιβολίες. Δεν συμβιβάστηκε ποτέ. Και κάθε του βιβλίο ήταν μια μάχη. Η “Φιλοκαλία”, ο “Αόρατος Πόλεμος”, τα “Πνευματικά Γυμνάσματα” γράφτηκαν με σκοπό να ξυπνήσουν την ψυχή του ανθρώπου. Το Πηδάλιο, όμως, ήταν ο χάρτης. Το θεμέλιο. Το βιβλίο που μέχρι σήμερα κρατούν στα χέρια τους οι πνευματικοί για να καθοδηγήσουν εξομολογήσεις, κρίσεις και ζωές.
Δεν έγινε ποτέ επίσκοπος. Δεν έζησε σε παλάτια. Πέθανε μόνος, στο Άγιο Όρος, τον Ιούλιο του 1809, μακριά από τα βλέμματα. Κι όμως, τα κείμενά του μιλούν ακόμα, με λέξεις που ζυγίζουν όσο μια ζωή. Και το Πηδάλιο, αυτό το ταπεινό χειρόγραφο που γεννήθηκε στην ερημιά, έμεινε ζωντανό για να κρατά την Ορθοδοξία σταθερή, κάθε φορά που οι καιροί αλλάζουν.
