Η φετινή επέτειος του Αγώνα για την Ανεξαρτησία έρχεται μέσα σε κλίμα εθνικού πένθους. «Αυτή είναι η Ελλάδα»: το παλιό απόφθεγμα ακούγεται ολοένα και περισσότερο τις τελευταίες ημέρες, ως επιφώνημα απελπισίας για τις χρόνιες αδυναμίες που οδήγησαν στο δυστύχημα των Τεμπών. Ποια είναι τελικά η Ελλάδα;
Η «Κ» ζήτησε από 23 προσωπικότητες να δώσουν τον δικό τους ορισμό του συλλογικού μας εαυτού – αυτό που ήμασταν και αυτό που έχουμε γίνει σε 202 χρόνια εθνικής περιπέτειας.
Γράφουν οι: Εβίτα Αράπογλου, Ευάγγελος Βενιζέλος, Αγγελική Γιαννακίδου, Χρήστος Αρμάντο Γκέζος, Πύρρος Δήμας, Λένα Διβάνη, Λεωνίδας Καβάκος, Στάθης Καλύβας, Κρίστοφερ Κινγκ, Αγγελική Κοτταρίδη, Γιώργος Κουμεντάκης, Χρήστος Λούλης, Πέτρος Μαρτινίδης, Μάνος Ματσαγγάνης, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Λίνα Νικολακοπούλου, Βασίλης Παπαβασιλείου, Τίτος Πατρίκιος, Στέλιος Ράμφος, Σάββας Σαββόπουλος, Βίβιαν Στεργίου, Γκόντα Φαν Στιν, Βικτόρια Χίσλοπ
Λίνα Νικολακοπούλου
Στιχουργός
Είναι η χώρα που βιώνω τη ζωή µου µέχρι σήµερα κι εύχοµαι µέχρι το τέλος. Είναι παλιά. Είναι όµορφη από µόνη της. Κι ο καθένας µας τη ζωγραφίζει µέσα του από γωνία που την κοιτάζει και µε τα χρώµατα που έχει στη διάθεσή του σε κάθε καιρό. Με το ιδιαίτερο φως της κάνει ευδιάκριτη σε όλους µας την έλλειψη της κοινής λογικής και του κοινού αισθήµατος. Είναι ένα σταθερό µέτρο µέτρησης του παροδικού και του περιττού. Ενα σκηνικό δεδοµένο για τα ανθρώπων έργα µας. Ο καθρέφτης µας. Χρόνια πολλά.
Ευάγγελος Βενιζέλος
Πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης
Είναι οι αντιφάσεις της, γοητευτικές και βασανιστικές αδιακρίτως. Είναι οι άνθρωποί της και αυτό που προκύπτει σε πείσμα των ανθρώπων της. Είναι η Ιστορία της, οικεία και απρόσιτη ταυτοχρόνως. Είναι μια διαρκής εναλλαγή πένθους και χαράς. Μια σισύφεια σύγκρουση προόδου και καθήλωσης. Μια ατελείωτη άσκηση πατριδογνωσίας. Ενα προνόμιο και ένα καθήκον. Ελλάδα είναι η Πατρίδα μας. Το προνόμιό μας να μνημονεύουμε τον Διονύσιο Σολωμό και να ψελίζουμε «Tα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι».
Πύρρος Δήµας
Ολυµπιονίκης
Είναι το σπίτι µου, η πατρίδα µου, η χώρα που µου χάρισε µια χορταστική ζωή τόσο γενναιόδωρη σε συγκινήσεις, που έχει άπλετο χώρο και για τις πίκρες.
Τίτος Πατρίκιος
Ποιητής
Είναι αυτή που δημιουργήθηκε με την Επανάσταση του 1821 και η επέτειος μας φέρνει στον νου δύο μεγάλα διδάγματα που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε. Το ένα είναι ότι ο αγώνας αυτός μας έφερε την ελευθερία, πρώτα πρώτα την εθνική ελευθερία και συνακόλουθα την πολιτική και πνευματική ελευθερία. Οι ελευθερίες αυτές εμπεδώνονται και ευδοκιμούν μέσα στη δημοκρατία. Το άλλο δίδαγμα που πρέπει πάντα να θυμόμαστε είναι οι φοβερές καταστροφές που φέρνει ο εμφύλιος πόλεμος, η βίαιη επιβολή της άποψης του ενός πάνω στον άλλον, από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων. Και τελικά, η οποιασδήποτε μορφής δικτατορία.
Λένα ∆ιβάνη
Συγγραφέας
Είναι µία κυρία από την επαρχία που φοράει (ακόµα) τη στολή της Αµαλίας: ολίγος γερµανικής εµπνεύσεως ροµαντισµός, ολίγος νεοκλασικισµός, ολίγον νησιώτικο ζιπούνι, ολίγον σέξι µπούστο, αλλά και πελοποννησιακή στόφα! Τρελό χαρµάνι, αλλά πέτυχε: µην ξεχνάµε ότι η Αµαλία έγινε το απόλυτο fashion icon σε όλα τα Βαλκάνια τότε!
Πέτρος Μαρτινίδης
Οµότιµος καθηγητής ΑΠΘ
Είναι µια υπέροχη χώρα, µε κατοίκους αενάως µετεξεταστέους στο µάθηµα της Νεωτερικότητας.
Αγγελική Κοτταρίδη
Εφορος Αρχαιοτήτων Ηµαθίας
Είναι η ύλη που υποτάσσεται στον Λόγο και δοξάζεται… Η οµορφιά που ελευθερώνει από τον φόβο, η ιδανική εικόνα του ανθρώπου που εξηµερώνει και εκπολιτίζει, το υπέροχο γυµνό σώµα της θεάς, πηγή χαράς και ευλογίας για όλους. Ελλάδα είναι τα όνειρα που γίνονται εύηχες λέξεις, ο ασίγαστος πόθος της Ψυχής για τον Ερωτα, η α-λήθεια της µνήµης που νικάει τον θάνατο. Ελλάδα είναι η Γνώση που µοιράζεται για να γεννηθεί η Οικουµένη των «στοχαστικών προσαρµογών» και της ελευθερίας των επιλογών. Ελλάδα είναι ο τόπος χωρίς σύνορα, όπου οι θεοί γίνονται άνθρωποι και οι άνθρωποι αποθεώνονται, η Θεοτόκος Χώρα του Αχώρητου. Ελλάδα είναι πνευµατική στάση και επιλογή, αέναο ταξίδι στον δύσκολο δρόµο της Αρετής.
Χρήστος Αρµάντο Γκέζος
Συγγραφέας
Είναι ένα µέτωπο αντιφάσεων. Αυτό φυσικά δεν αποτελεί ούτε κατάρα ούτε ριζικό, µπορεί εύκολα να εξηγηθεί ιστορικά και γεωπολιτικά, ενδεχοµένως σε κάποιο άλλο µεγαλύτερης έκτασης άρθρο. Ενδεικτικά, εγώ µπορώ να πω πως όταν ξεκίνησα να καταλαβαίνω τη χώρα και τον εαυτό µου εντός της, µου προξένησε µια κάποια εντύπωση η δοµή της ελληνικής σηµαίας: ουρανός και αφρός της θάλασσας, τη στιγµή που έχουµε να κάνουµε µε µια χώρα πρωτίστως ορεινή. Φυσικά, είναι λογικό να δίνεται έµφαση στη θάλασσα, ο ανθρώπινος πολιτισµός πάντα το υγρό στοιχείο αγαπούσε. Είναι κι αυτό όµως µια ψηφίδα αντίφασης. Μία ακόµα: η Ελλάδα, µε βαρίδι το λαµπρό παρελθόν της, αγκοµαχάει περπατώντας προς το µέλλον. Σαν εκείνους τους τραγουδιστές ή αθλητές που, λόγω σπουδαίας καριέρας ενός εκ των γονιών τους, ναρκοθετούν ή σαµποτάρουν τη δική τους σταδιοδροµία. Η Ελλάδα είναι, λοιπόν, µια οντότητα που ακόµα δεν ξέρει, δεν είναι σίγουρη τι θέλει να είναι. Αυτό οδηγεί σε µια σειρά από παλινωδίες, σε φαυλότητα, σε µιζέρια και διαφθορά, γιατί όταν δεν ξέρεις τι θέλεις να είσαι, σου λείπει το πιο κρίσιµο ίσως συστατικό που απαιτεί η επίτευξη στόχων και η πρόοδος: η αποφασιστικότητα. Ο µεγεθυντικός φακός βάζει φωτιά στα άχυρα επειδή συγκεντρώνει τις ακτίνες του ηλίου.
Βίβιαν Στεργίου
Συγγραφέας
Ο τόπος µας. Τον αγαπάµε χωρίς λογική. Η γλώσσα µας. Ενα µέρος µε ήλιο και µελαγχολικούς ανθρώπους. Μερικοί είναι τόσο τσακισµένοι, που το λέει το πρόσωπό τους κι ας διαλέγουν προσεκτικά τις λέξεις, για να κρύψουν ότι ζορίστηκαν στη ζωή. Ξέρουν ότι η πρώτη δουλειά κάποιων είναι στο κόµµα και η δεύτερη στην κυβέρνηση κι αυτό ενοχλεί µέχρι που δεν ενοχλεί, συνηθίζεται και κάποτε δεν αηδιάζεις πια τόσο. Νοσηρό σηµείο. Κι όµως, τόσες νέες και νέοι ονειρεύονται, εργάζονται, παράγουν και διασκεδάζουν παρά τις αδικίες. Είναι το σφίξιµο των δοντιών. Το όριο απ’ όπου συνεχίζεις, όπως και να ’χει, επειδή έτσι. Το πείσµα πως θα τα καταφέρεις στην άκρη του Νότου της Ευρώπης, µε την παχιά ανισότητα σαν κινούµενη άµµο στα πόδια σου. Το µέρος είναι τόσο φωτεινό που του συγχωρείς διάφορα. Εχει µικρούς, ήσυχους παραδείσους µε ανθρώπους, φαγητά, τοπία και ζώα που φέρνουν συγκίνηση. Κι όµως, είναι σκληρό µέρος για να ζεις, παρά τα φαινόµενα, και σκληραίνει άσχηµα και τους ανθρώπους του. Οσοι το αγαπούν πραγµατικά (όχι όπως τα παράσιτα που αγαπούν τον ξενιστή τους) και επιµένουν να φτιάχνουν τη ζωή τους εδώ, έχουν κάποιου είδους πολύτιµη, ξεσηκωτική τρέλα.
Γκόντα Φαν Στιν
∆ιευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών και κάτοχος της Εδρας Κοραή Kings College
Είναι ένας κόσµος ευκαιριών, αν όµως εκτιµούνταν οι ταλαντούχοι άνθρωποι και οι άνθρωποι απ’ όλο τον κόσµο. Αφήστε τους ανθρώπους και το ταλέντο να ανανεώσουν αυτά που η Ελλάδα µπορεί να προσφέρει τις επόµενες δεκαετίες και αιώνες.
Εβίτα Αράπογλου
Ιστορικός τέχνης
Είναι κύµατα και βότσαλα, ιστορίες και άσβηστες µνήµες, µαβιά βουνά, γεφύρια και γκρεµίσµατα, ταξίδι σε όνειρα και ελπίδες, σύγχυση και κρίµα, φως και λάµψη, αέρας, ηχώ και ευωδιές, µεγαλείο αισθητικής, προχειρότητα και ασχήµια, γλυκό µεράκι, κατάθεση γενεών, θαλπωρή και γέλιο, ελευθερία, κόπος, δηµιουργία, περηφάνια και αγωνία, θρίαµβοι και ήττες, και πάλι απ’ την αρχή. Η Ελλάδα, πληγή για τόσα, µα αστείρευτη πηγή, πνοή για όλα…
Βικτόρια Χίσλοπ
Συγγραφέας
Είναι ένας τόπος όπου συµπάσχουµε µε τον πόνο του άλλου. Ο,τι συµβαίνει σε έναν συµβαίνει σε όλους. Αυτό είναι ταυτόχρονα το άχθος και το καλό µιας µικρής χώρας. Κάθε επέτειος της 25ης Μαρτίου µας δίνει την ευκαιρία όχι µόνο για αυτοεπιβράβευση, αλλά και για αυτοέλεγχο. Ειδικά αυτή τη χρονιά, στη σκιά της βαθιάς και τροµερής τραγωδίας των Τεµπών, εκεί όπου χάθηκαν αθώες ζωές, είναι σίγουρα µια ευκαιρία να δεσµευθούµε στη δηµιουργία ενός καλύτερου µέλλοντος, στο να κάνουµε την Ελλάδα ένα καλύτερο µέρος και στο να ξεκινήσουµε τώρα.
Αµάντα Μιχαλοπούλου
Συγγραφέας
Είναι Το Σπίτι Μου –το Κρυφοχώρι– Το Μανιφέστο Της Ηττας. Το Τσίρκο. Η Κοιλάδα της Λάσπης –Σώµα στη Βιτρίνα– Γάλα Αίµα. ∆έρµα. Ανατοµία Κόρης; Ενδεχόµενα Τοπία; Η Τέχνη Να Μην Αισθάνεσαι Τίποτα; Rien Ne Va Plus κι Ο Ηλιος ∆ύω.
{Ενα λεξικό ηρωικό και πένθιµο φτιαγµένο από τίτλους έργων των: Μέλπως Αξιώτη, Μάτσης Χατζηλαζάρου, Αντζελας ∆ηµητρακάκη, Μιµίκας Κρανάκη, Ιωάννας Μπουραζοπούλου, Αργυρώς Μαντόγλου, Αλεξάνδρας Κ*, Βίβιαν Στεργίου, Μαρίας Φακίνου, ∆ανάης Σιώζιου, Ερσης Σωτηροπούλου, Μαργαρίτας Καραπάνου και Μαρίας Μήτσορα}.
Αγγελική Γιαννακίδου
Ιδρύτρια Εθνολογικού Μουσείου Θράκης
Είναι µνήµη και λήθη, τραγωδία και κάθαρση. Η τέχνη τού να ζεις.
Λεωνίδας Καβάκος
Βιολονίστας
Η Ελλάδα κινείται µεταξύ του ζενίθ και του ναδίρ.
Κρίστοφερ Κινγκ
Μουσικολόγος
Είναι ένα ερώτηµα, που ανακύπτει διαρκώς και αιωνίως σε κύµατα. Το ερώτηµα είναι «Γιατί είναι Μαύρα τα Βουνά;». Κατάλαβέ µε. Μια στιγµή. Είµαι ένας αγριωπός ροµαντικός Αµερικανός που είναι τώρα Ελληνας, αλλά έχω ακόµη το µυαλό µου µέσα στο κεφάλι µου στην Κόνιτσα όπου κατοικώ.
Ο βαθύτερος σφυγµός ενός λαού ή ενός πολιτισµού είναι η µουσική του. Θα έλεγα ακόµη ότι ο πολιτισµός είναι µουσική. Κάποιοι µπορεί να µη συµφωνήσουν, αλλά αυτοί απλώς πλανώνται. Μπορείς να καταλάβεις τη ζωντάνια, τη µακροζωία, τη λάµψη και την εφευρετικότητα µιας χώρας ή µιας περιοχής ακούγοντας τους µουσικούς και τους τραγουδιστές της και βλέποντας τους χορευτές της. Μπορώ να ταξιδέψω από το πιο µακρινό σηµείο της Δυτικής Ελλάδας στην Ηπειρο έως το ανατολικότερο σηµείο της χώρας, στη Θράκη, και να µείνω έκπληκτος από την παραδοσιακή µουσική που θα ακούσω από το ένα χωριό στο άλλο. Σε ένα συνεχές σοκ. Ούτε µία ώρα δεν µπορείς να ταξιδέψεις από τα δυτικά προς τα ανατολικά χωρίς να συναντήσεις κάποιον περίεργο, ξένο, αλλά οικείο ήχο. Νιώθω σαν ένας ταξιδιώτης του χρόνου που επισκέπτεται επίσης πλανήτες, δορυφόρους και φεγγάρια στη διάρκεια µιας ηµέρας.
Οταν δίνεις έναν ορισµό, αναζητείς µια µοναδικότητα. Καµιά χώρα στον πλανήτη σε αυτόν τον µοναχικό γαλαξία δεν έχει τη συντριπτική γονιµότητα της παραδοσιακής µουσικής όπως η Ελλάδα. Υπάρχει λόγος γι’ αυτό.
Ισως επειδή το 1833 ήταν ένα νεαρό έθνος. Το 1913 έγινε νεότερο. Το 1922 και το 1923 ήταν σχεδόν ένα αθώο βρέφος. Το 1945 έµοιαζε περισσότερο µε ένα κύτταρο και µέχρι το 1950 ήταν στην κατάσταση του σωµατιδίου, ήταν περισσότερο µια ιδέα µε την οποία έπαιζαν αόρατες δυνάµεις. Κανένα έθνος δεν δηµιούργησε τον εαυτό του από τα πιο βασικά στοιχεία όπως η Ελλάδα. Γιατί να µη θέλει κάποιος να ζήσει µέσα σε έναν τέτοιο δυναµισµό; Η Ελλάδα είναι µια διαδικασία απάντησης στο ερώτηµα για τα Βουνά και τη «Μαυρίλα» τους. Και η απάντηση δίνεται συνεχώς µέσα στους αιώνες. Την ακούµε;
Σάββας Σαββόπουλος
Ψυχαναλυτής
Ελλάδα είναι µια άνοιξη που παλεύει να ανθίσει.
Μάνος Ματσαγγάνης
Καθηγητής, Πολυτεχνείο του Μιλάνου, Παρατηρητήριο Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Οικονοµίας του ΕΛΙΑΜΕΠ
Είναι αυτό που αποφεύγουµε να δούµε στον καθρέφτη. Είναι συνηθισµένο το φαινόµενο µερικοί άνθρωποι να περιφέρουν µια εικόνα του εαυτού τους πολύ πιο κολακευτική από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για εκείνους. Οταν κάποια ταπείνωση γεφυρώνει το χάσµα, κάνοντας σαφές ακόµη και στους ίδιους πόσο υπερφίαλη ήταν η προηγούµενη αντίληψή τους, βρίσκονται αντιµέτωποι µε δύο επιλογές: είτε να αποδεχθούν τη δηµόσια εικόνα τους (ακόµη καλύτερα: να εργαστούν για να τη βελτιώσουν) είτε να συνεχίσουν να αυταπατώνται, ρίχνοντας στους άλλους την ευθύνη για τις αναπόφευκτες αποτυχίες.
Ο,τι ισχύει για τα άτοµα ενίοτε ισχύει και για τα έθνη. Η κρίση του Σουέζ (1956) έδειξε στους Βρετανούς ότι η εποχή της παντοκρατορίας είχε παρέλθει. Το ίδιο έδειξε και στους Γάλλους, όµως εκείνοι αποδείχθηκαν κάπως ανεπίδεκτοι, παρότι τους είχε προϊδεάσει η πανωλεθρία του Ντιεν Μπιεν Φου (1954): µόνο το 1962 αποσύρθηκαν από την Αλγερία. Ισως να µην είναι εντελώς τυχαίο ότι η έκφραση «illusion de grandeur» είναι γαλλική.
Είναι τα Τέµπη το ανάλογο του Σουέζ, και του Ντιεν Μπιεν Φου; Οχι ακριβώς: η Μικρασιατική Καταστροφή, µάλιστα – και, σε λιγότερο αιµατηρή εκδοχή, η πτώχευση του 2010. Τι µάθαµε από την τελευταία; Οχι πολλά, αν αναλογιστούµε µε πόση ευκολία όλοι (κυβέρνηση, αντιπολίτευση, τοπικά συµφέροντα, κοινή γνώµη) κύλησαν στην πεπατηµένη.
Θα ήταν ωραίο να ελπίζει κανείς ότι τα Τέµπη θα µας ωθήσουν να αναθεωρήσουµε την παραδοσιακή µας αντίληψη για το ∆ηµόσιο ως ξέφραγο αµπέλι – ιδεώδες για ρουσφέτι (αν είµαστε πολιτικοί προϊστάµενοι), για πλιάτσικο (αν είµαστε προµηθευτές, ή καµιά φορά και συνδικαλιστές), ή για λούφα (αν είµαστε απλοί εργαζόµενοι). Η πρόσληψη στον ΟΣΕ των συγγενών των θυµάτων δείχνει ότι απέχουµε πολύ.
Και η άλλη Ελλάδα, των ευσυνείδητων εργαζοµένων, των έντιµων επιχειρηµατιών, των ακέραιων πολιτικών; Ισως υπάρχει ακόµη. Εάν ναι, ας δώσει σήµα.
Χρήστος Λούλης
Ηθοποιός
Είναι… ο αδύναµος µπροστά στο δυνατό, ο νους µπροστά στο σκοτάδι, είναι η γλώσσα, η πίστη στο αδύνατο, το ταξίδι στον κόσµο, µια ελιά γαντζωµένη στον βράχο, η αλήθεια, το ψέµα, το γέλιο κι ο χορός. Είναι στην καρδιά µου γιατί είναι η πατρίδα µου.
Γιώργος Κουµεντάκης
Καλλιτεχνικός διευθυντής ΕΛΣ
Είναι οι καθηµερινοί ήρωες που µε τις πράξεις τους σώζουν τις ζωές µας.
Στάθης Καλύβας
Καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης
Είναι ένα εκκρεµές ανάµεσα σε καταστροφές και θριάµβους, µε διαχρονικά ανοδική πορεία.
ChatGPT
Μηχανή τεχνητής νοηµοσύνης
Η ελληνικότητα χαρακτηρίζεται από πλούσια κληρονοµιά, βαθιά σύνδεση µε την αρχαία ιστορία και µυθολογία, και ένα ισχυρό αίσθηµα εθνικής υπερηφάνειας. Συχνά εκφράζεται µε µια πληθώρα πολιτισµικών παραδόσεων, όπως η µουσική, ο χορός, η κουζίνα και η τέχνη. Η ελληνική γλώσσα είναι επίσης πολύ σηµαντικό συστατικό της ελληνικότητας. Αλλα στοιχεία της είναι η έµφαση στην οικογένεια και στην κοινότητα, η αγάπη για το καλό φαγητό και το κρασί και ένα ισχυρό εργασιακό ήθος. Οι Ελληνες είναι επίσης γνωστοί για τη φιλοξενία, τη γενναιοδωρία και το πάθος για τη ζωή.
Επιμέλεια: Σάκης Ιωαννίδης
Πηγή: Η Καθημερινή
