Η ιστορία του τραγικού έρωτα και της απώλειας της Μέριλ Στριπ

Επιμέλεια Έφη Αλεβίζου

Ένα λιγότερο γνωστό τραγικό ειδύλλιο από την πρώιμη ζωή της Μέριλ Στριπ αποκαλύπτεται στην βιογραφία της, η οποία κυκλοφόρησε το 2016. Το θυμηθήκαμε σήμερα, που η σπουδαία ηθοποιός γίνεται 74 ετών -γεννήθηκε στις 22 Ιουνίου του 1949.

Το 1978, η νεαρή Μέριλ Στριπ ετοιμαζότν να γίνει η μεγαλύτερη ηθοποιός της γενιάς της. Ήταν επίσης έτοιμη να χάσει τον έρωτα της ζωής της.

«Δε μιλάει πολύ γι’ αυτό» λέει ο Michael Schulman, ο οποίος εξερευνά αυτή την εποχή στο βιογραφικό βιβλίο «Her Again». «Αλλά εκείνη η χρονιά ήταν τόσο άγρια περιπετειώδης και δραματική στη ζωή της. Ήταν καθοριστικό για τη διαμόρφωση του ποιος ήταν ως άνθρωπος και ως ηθοποιός».

Η ιστορία από την αρχή

Η Στριπ ήταν 29 ετών, ένα χελιδόνι στον θεατρικό κόσμο της Νέας Υόρκης. Ζούσε σε μια σοφίτα στην οδό Φράνκλιν με τον φίλο της, τον ηθοποιό Τζον Καζάλ. Εκείνος ήταν 14 χρόνια μεγαλύτερός της και θρύλος ανάμεσα στους συναδέλφους του.

«Έμαθα περισσότερα για την υποκριτική από τον Τζον από οποιονδήποτε άλλον» έχει πει ο Αλ Πατσίνο. «Το μόνο που ήθελα να κάνω ήταν να δουλέψω με τον Τζον για το υπόλοιπο της ζωής μου. Ήταν ο συνεργάτης μου στην υποκριτική».

Η Στριπ και ο Καζάλ γνωρίστηκαν το 1976, όταν βρέθηκαν απέναντι ο ένας από τον άλλον στην ταινία «Με το ίδιο μέτρο» στο Central Park. Μέχρι τότε, ο Καζάλ δεν ήταν ακριβώς σταρ -του έλειπε αυτή η εφήμερη ιδιότητα- αλλά θεωρούνταν, στη βιομηχανία, ως ένα σπάνιο ταλέντο, περιζήτητο ανάμεσα στους μεγάλους σκηνοθέτες της εποχής.

Ήταν ο Φρέντο στον «Νονό» και στον «Νονό II» και είχε πρωταγωνιστικούς ρόλους στο «Η συνομιλία» και στο «Σκυλίσια μέρα». Από τις πέντε ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε, όλες θα ήταν υποψήφιες για Καλύτερη Ταινία και οι τρεις θα κέρδιζαν.

Μια τεράστια θλίψη πάνω του

«Ένα από τα πράγματα που μου άρεσε στο κάστινγκ του Τζον Καζάλ», δήλωσε ο σκηνοθέτης του «Σκυλίσια Μέρα», ο Sidney Lumet, «ήταν ότι είχε μια τεράστια θλίψη πάνω του. Δεν ξέρω από πού προήλθε- δεν πιστεύω ότι πρέπει να εισβάλλω στην ιδιωτική ζωή των ηθοποιών με τους οποίους δουλεύω ή να μπαίνω στο μυαλό τους. Αλλά Θεέ μου, ήταν εκεί – σε κάθε πλάνο του».

«Ο χρόνος κινήθηκε διαφορετικά για τον Τζον Καζάλ. Όλα πήγαιναν πιο αργά. Δεν ήταν νωθρός, ούτε κατά διάνοια. Αλλά ήταν σχολαστικός, μερικές φορές τρελαμένος». Ο Πατσίνο είπε ότι ένα απλό δείπνο με τον Καζάλ μπορούσε να γίνει επικό: «Πριν φτάσει στα μισά του γεύματος θα έβγαινε το πούρο. Το κοίταζε, το άναβε, το δοκίμαζε. Μετά, τελικά, το κάπνιζε».

Και μετά ήταν και η ασυνήθιστη εμφάνισή του, τόσο τέλεια για τους απροσάρμοστους του κινηματογράφου της δεκαετίας του ’70: Ψηλό μέτωπο, προεξέχουσα μύτη, θλιμμένα, μαύρα μάτια. Η Στριπ τον ερωτεύτηκε αμέσως. Εκείνος ήταν εξίσου εντυπωσιασμένος. «Μόλις μπήκε σε αυτό το έργο» είπε ο ηθοποιός Μάρβιν Στάρκμαν, «το μόνο πράγμα για το οποίο μιλούσε ήταν εκείνη».

Στην εμφάνιση και στον τρόπο, ο Καζάλ ήταν εντελώς ξένος για τη νεαρή Στριπ. «Δεν έμοιαζε με κανέναν που είχα γνωρίσει ποτέ» είπε αργότερα. «Ήταν η ιδιαιτερότητά του, η ανθρωπιά του και η περιέργειά του για τους ανθρώπους, η συμπόνια του».

Δείτε το βίντεο με την Στριπ να μιλάει για την απώλεια του Καζάλ 

«Ήταν υπέροχοι να τους βλέπεις»

Από τους δύο, ο Καζάλ ήταν σαφώς πιο διάσημος, αλλά εξακολουθούσαν να είναι πεινασμένοι καλλιτέχνες. Ο Καζάλ πήγαινε τη Στριπ για δείπνο στη Μικρή Ιταλία, όπου οι ιδιοκτήτες εστιατορίων, έδειχναν δέος που είχαν τον «Φρέντο» στο δωμάτιο. Επέμεναν να τρώνε δωρεάν. «Ήταν υπέροχοι για να τους βλέπεις, γιατί ήταν κάπως αστείοι και οι δύο» είπε ο θεατρικός συγγραφέας Israel Horovitz. «Ήταν αξιαγάπητοι με τον τρόπο τους, αλλά ήταν ένα πραγματικά ιδιόρρυθμο ζευγάρι. Τραβούσαν τα βλέμματα, αλλά όχι επειδή, «Ουάου, είναι τόσο όμορφοι!»».

Όπως γράφει ο βιογράγος Schulman «το ειδύλλιο κινήθηκε τόσο γρήγορα όσο ο Τζον κινείτο αργά» και σύντομα ζούσαν ευτυχισμένοι μαζί στο λοφτ του Καζάλ στην Tribeca. Τους ζήλευε ο θεατρικός κόσμος της Νέας Υόρκης – εκείνη η πιο φυσικά προικισμένη ηθοποιός εδώ και γενιές, εκείνος ο πιο φυσικά προικισμένος ηθοποιός, μέχρι μια τυχαία μέρα τον Μάιο του 1977.

Ο Καζάλ, ο οποίος βρισκόταν στα previews για τον «Αγαμέμνονα» στο κέντρο της πόλης, αισθανόταν αρκετά άρρωστος ώστε να χάσει τις παραστάσεις. Ο  σκηνοθέτης, Joe Papp, ανησύχησε και έκλεισε στον Καζάλ ένα επείγον ραντεβού με τον δικό του γιατρό στο Upper East Side.

Μέσα σε λίγες μέρες, η Στριπ και Καζάλ κάθονταν στο γραφείο του γιατρού με τον Joe και την Gail Papp. Η διάγνωση: «Ο Καζάλ είχε καρκίνο του πνεύμονα σε τελικό στάδιο. Είχε εξαπλωθεί σε όλο του το σώμα». Κάθισα εκεί, είπε η Gail Papp, νιώθοντας «σαν να τράκαρα με μετωπική».

«Ο Τζον σιώπησε» γράφει ο βιογράφος Schulman. «Για μια στιγμή, το ίδιο έκανε και η Μέριλ. Αλλά δεν ήταν ποτέ από αυτούς που τα παρατάνε και σίγουρα δεν ήταν από αυτούς που υποκύπτουν στην απελπισία…. Κοίταξε ψηλά και είπε: “Λοιπόν, πού θα πάμε για δείπνο;”».

Ο Καζάλ εγκατέλειψε αμέσως το έργο του. Η Στριπ πρωταγωνιστούσε στο μιούζικαλ «Happy End» και οι συμπρωταγωνιστές της δεν είδαν κανένα σημάδι της ανησυχίας ή της θλίψης της. Ο Καζάλ εμφανιζόταν στο θέατρο πού και πού, καπνίζοντας ακόμα τα πούρα του. Η Στριπ δεν γκρίνιαζε ούτε επέκρινε – απλώς έκανε το δικό της καμαρίνι απαγορευμένο για τους καπνιστές. Η χάρη της ξεπερνούσε την ηλικία της.

«Του στάθηκε με ένα είδος σκληρής αγάπης» δήλωσε ο ηθοποιός Christopher Lloyd. «Δεν τον άφηνε να μεμψιμοιρεί». Η Στριπ και ο Καζάλ προσπάθησαν να κρατήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασής του μεταξύ τους. Ακόμα και ο αδελφός του Καζάλ, ο Στίβεν, δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο άσχημα ήταν, μέχρι που μια μέρα, αφού οι τρεις τους γευμάτισαν στην Chinatown, ο Καζάλ σταμάτησε στο πεζοδρόμιο και έφτυσε αίμα.

Ο Αλ Πατσίνο πήγε τον Καζάλ σε θεραπείες ακτινοβολίας, καθισμένος στην αίθουσα αναμονής, ελπίζοντας ότι δεν ήταν τόσο άσχημα όσο φαινόταν. Ο ίδιος ο Καζάλ επέμενε ότι θα γινόταν καλά, και όταν πάλεψε να επιστρέψει στη δουλειά, η Στριπ ανέλαβε έναν ρόλο που απεχθανόταν, μόνο και μόνο για να μπορεί να είναι μαζί του.

Ήταν απλώς «το κορίτσι» στην ταινία – ουσιαστικά η άποψη ενός άνδρα για μια γυναίκα» είπε η Στριπ. «Είναι εξαιρετικά παθητική, είναι πολύ ήσυχη, είναι κάποια που είναι συνεχώς ευάλωτη». Εν ολίγοις, ήταν όλα όσα δεν ήταν η Στριπ. Αλλά η ταινία ήταν «Ο Ελαφοκυνηγός» και ο Καζάλ είχε την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει απέναντι στον Ρόμπερτ Ντε Νίρο, σε μια από τις λίγες ταινίες που τότε καταπιάστηκαν με τον πόλεμο του Βιετνάμ.

Οι σκηνοθέτες πάλεψαν για να επιλέξουν τον Καζάλ, ακόμη και όταν η εταιρεία παραγωγής, η EMI, επέμενε να απολυθεί. Το κόστος ασφάλισης θα ήταν εξωφρενικό και κανείς δεν ήθελε να υποστηρίξει μια ταινία με έναν ετοιμοθάνατο σταρ. «Μου είπαν ότι αν δεν ξεφορτωνόμουν τον Τζον, θα σταματούσαν την ταινία», είπε αργότερα ο σκηνοθέτης Μάικλ Τσιμίνο. «Ήταν τρομερό. Πέρασα ώρες στο τηλέφωνο, φωνάζοντας και ουρλιάζοντας και παλεύοντας».

Η αγάπη του Ντε Νίρο

Η ιστορία που θα έλεγε αργότερα η Στριπ, ότι ο Ντε Νίρο κάλυψε τα έξοδα ασφάλισης του Καζάλ, δεν επιβεβαιώθηκε ούτε διαψεύσθηκε ποτέ. «Ήταν πιο άρρωστος απ’ ό,τι νομίζαμε» είπε αργότερα ο Ντε Νίρο, «αλλά ήθελα να παίξει».

Τελείωσαν τα γυρίσματα. Το μόνο που ήθελε να κάνει η Στριπ ήταν να σταματήσει να δουλεύει και να είναι με τον Καζάλ, αλλά πάλευαν με τους ιατρικούς λογαριασμούς. Διστάζοντας, ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εννιάωρη τηλεοπτική μίνι σειρά «Holocaust» αποκλειστικά και μόνο για τα χρήματα.

Το «Ολοκαύτωμα» γυρίστηκε στην Αυστρία και ο Καζάλ ήταν πολύ αδύναμος για να πάει. Η Στριπ δεν παραπονέθηκε ποτέ – ο βιογράφος Schulman την περιγράφει ως ενσάρκωση «χαρούμενου επαγγελματισμού» – αλλά σιωπηλά αγωνιούσε. «Το υλικό ήταν αδυσώπητα ζοφερό» είπε αργότερα. Τα γυρίσματα έγιναν σε ένα πραγματικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, το οποίο κουβαλούσε απελπιστικά βαριά σκιά.

Οι ημέρες γυρισμάτων προστέθηκαν στο πρόγραμμα. Είχε περάσει 2,5 μήνες στην Αυστρία, περισσότερο απ’ όσο της είχαν πει, χωρισμένη από τον ετοιμοθάνατο φίλο της, κάθε μέρα άλλη μια χαμένη για πάντα. «Είχα αρχίσει να τρελαίνομαι» είπε αργότερα. «Ο Τζον ήταν άρρωστος και ήθελα να είμαι μαζί του».

«Ανυπομονούσε πολύ να κάνει την τελευταία της σκηνή και μετά να φύγει» δήλωσε ο σκηνοθέτης Μάρβιν Τσόμσκι. «Θέλω να πω, δεν νομίζω ότι είχαμε καν χρόνο να την αποχαιρετήσουμε». Όταν η Στριπ επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, ο Καζάλ ήταν στη χειρότερη κατάσταση που τον είχε δει ποτέ. Για πέντε μήνες, το ζευγάρι εξαφανίστηκε και για τη Στριπ, αυτό ήταν το τέλος.

Τέρμα η δουλειά, μόνο ο Καζάλ

Ο καρκίνος του είχε εξαπλωθεί στα οστά και ήταν όλο και πιο αδύναμος. Πήγαινε μαζί του σε κάθε ραντεβού με γιατρό, σε κάθε θεραπεία με ακτινοβολία και ποτέ δεν έδειξε έλλειψη ελπίδας. «Ήταν πάντα ένα άτομο με ισχυρή θέληση, επιμονή και ελπίδα, και νομίζω ότι απλά εφάρμοσε όλο της το πνεύμα και τη δύναμη για να τον φροντίσει» λέει ο βιογράφος Schulman. «Δεν ήθελε να δημιουργήσει δράμα γύρω από αυτό ή να τραβήξει την προσοχή στον εαυτό της. Απλά τον αγκάλιαζε και έκανε αυτό που έπρεπε να γίνει».

Η Στριπ είπε αργότερα ότι ο χρόνος που περνούσαν μαζί, αποτραβηγμένοι στο κουκούλι τους, της έδινε ένα περίεργο είδος προστασίας. «Ήμουν τόσο κοντά» είπε, «που δεν πρόσεξα τη φθορά». Εκμυστηρεύτηκε σε πολύ λίγους ανθρώπους και έγραψε στον παλιό της καθηγητή δραματικής τέχνης στο Γέιλ, τον Μπόμπι Λιούις, την πραγματική συναισθηματική της κατάσταση.

«Ο καλός μου είναι τρομερά άρρωστος και μερικές φορές, όπως τώρα, στο νοσοκομείο» έγραψε η Στριπ. «Έχει θαυμάσια φροντίδα και προσπαθώ να μην το δείχνω, αλλά ανησυχώ και προσποιούμαι ότι είμαι χαρούμενη, πράγμα που είναι πιο εξαντλητικό πνευματικά, σωματικά και συναισθηματικά από οποιαδήποτε δουλειά έχω κάνει ποτέ».

Στις αρχές Μαρτίου του 1978, ο Καζάλ εισήλθε στο Memorial Sloan Kettering. Η Στριπ δεν έφυγε ποτέ από το πλευρό του. Στις 12 Μαρτίου 1978, στις 3 π.μ., ο γιατρός του Καζάλ είπε στην Στριπ: «Έφυγε».

«Η Μέριλ δεν ήταν έτοιμη να το ακούσει, πόσο μάλλον να το πιστέψει» γράφει ο βιογράφος Schulman. «Αυτό που συνέβη στη συνέχεια, σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, ήταν το αποκορύφωμα όλης της επίμονης ελπίδας που η Μέριλ διατηρούσε ζωντανή τους τελευταίους 10 μήνες. Χτύπησε το στήθος του με λυγμούς και για μια σύντομη, ανησυχητική στιγμή, ο Τζον άνοιξε τα μάτια του. «Όλα είναι εντάξει, Μέριλ», είπε αδύναμα. «Όλα είναι εντάξει». Μετά έκλεισε τα μάτια του και πέθανε.

«Προσπάθησα» είπε στον αδερφό του Καζάλ, στον Στίβεν, στο πρώτο τηλεφώνημα ενώ σπάραζε.

Εκείνη τη χρονιά, η Στριπ γνώρισε τη μία επιτυχία μετά την άλλη: Κέρδισε ένα Emmy για το «Ολοκαύτωμα», μια υποψηφιότητα για Όσκαρ για τον «Ελαφοκυνηγό», πήρε έναν ρόλο που έγραψε ιστορία, στο «Κράμερ εναντίον Κράμερ» του 1979 – που της χάρισε το Όσκαρ – και πήρε τον ρόλο της Κέιτ στο «Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι» του Σαίξπηρ. Είχε γίνει σταρ.

Όμως ο θάνατος του Καζάλ και η δική της δυστυχία την είχαν μεταμορφώσει, ως άνθρωπο και ως ηθοποιό. Έδωσε μια νέα, διαφορετική ερμηνεία στην Κέιτ: Δεν ήταν μια ανεξάρτητη γυναίκα που θα μπορούσε να σπάσει από έναν άνδρα, αλλά μια γυναίκα που μαθαίνει τη βαθιά ικανοποίηση του να παραδίδεται στην αγάπη.

«Αυτό που λέω είναι: “Θα κάνω τα πάντα γι’ αυτόν τον άντρα”» είπε τότε η Στριπ σε δημοσιογράφο. «Όλοι ανησυχούν για το ‘να χάσεις τον εαυτό σου’ – όλος αυτός ο ναρκισσισμός. Το καθήκον… Αλλά το καθήκον μπορεί να είναι μια πανοπλία που φοράς για να παλέψεις για την αγάπη σου».

Για όλα τα μετέπειτα επιτεύγματά της – 19 υποψηφιότητες για Όσκαρ, τις περισσότερες από κάθε άλλη ηθοποιό στην ιστορία, και τρεις νίκες – οι φίλοι και οι συνάδελφοί της ηθοποιοί θαυμάζουν περισσότερο τη Στριπ για την αφοσίωσή της στον Καζάλ, για τη δύναμη του χαρακτήρα που έδειξε μια τόσο νέα γυναίκα. «Τον φρόντιζε σαν να μην υπήρχε κανείς άλλος στη γη» δήλωσε ο σκηνοθέτης Joe Papp. «Ποτέ δεν τον πρόδωσε».

Ο Αλ Πατσίνο συμφώνησε.

«Όταν είδα αυτό το κορίτσι εκεί μαζί του έτσι, σκέφτηκα: «Δεν υπάρχει τίποτα παρόμοιο». Θέλω να πω, αυτό ήταν για μένα. Όσο σπουδαία κι αν είναι σε όλες τις δουλειές της, αυτό σκέφτομαι όταν τη φέρνω στο μυαλό μου».