Η γερμανική κατσαρίδα είναι το κατοικίδιο που κανείς δεν θέλει αλλά όλοι το έχουν. Η πιο κοινή κατσαρίδα του κόσμου ζει σε όλες τις ηπείρους εκτός της Ανταρκτικής και μαγαρίζει εκατομμύρια κουζίνες και αποθήκες σε όλο τον πλανήτη. Για την ακρίβεια, ζει σχεδόν αποκλειστικά μεταξύ των ανθρώπων, οι οποίοι όπως φαίνεται βοήθησαν το πολυμήχανο έντομο στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία του.
Παρά το όνομά της, αποκαλύπτει μελέτη που δημοσιεύεται στο PNAS, η γερμανική κατσαρίδα στην πραγματικότητα δεν κατάγεται από τη Γερμανία αλλά από τη Νότια Ασία, πιθανώς την Ινδία ή τη Μιανμάρ, Η γερμανική κατσαρίδα, Blattella germanica, περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον σουηδό φυσιοδίφη Κάρολο Λινναίο βάσει ενός δείγματος που συλλέχθηκε στη Γερμανία. Εδώ και δεκαετίες όμως οι εντομολόγοι υποψιάζονταν ότι το έντομο δεν είχε ευρωπαϊκή καταγωγή.
«Η γερμανική κατσαρίδα είναι πολύ κοινή, στην πραγματικότητα όμως δεν γνωρίζουμε πολλά γι’ αυτή» σχολίασε στον δικτυακό τόπο του Science ο Τσιάνγκ Τανγκ του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, επικεφαλής της νέας μελέτης.
Η γερμανική κατσαρίδα έχει μήκος μέχρι 1,6 εκατοστά και ξεχωρίζει από τις δύο σκούρες λωρίδες στην πλάτη (D. Sikes / CC BY-SA 2.0 DEED)
Βίος και πολιτεία
Ο Τανγκ και οι συνεργάτες του εξέτασαν τα γονιδιώματα 282 γερμανικών κατσαρίδων που συλλέχθηκαν σε 17 χώρες. Οι ομοιότητες και οι διαφορές των γονιδίων τους επέτρεψαν στους ερευνητές να ιχνηλατήσουν την εξελικτική πορεία του εντόμου πίσω στο παρελθόν.
Η ανάλυση υποδεικνύει ότι η γερμανική κατσαρίδα διαχωρίστηκε πριν από 2.100 χρόνια από το ασιατικό είδος Blattella asahinai, το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα στην Ασία αλλά έχει πλέον επεκταθεί και στις ΗΠΑ.
Αργότερα, πριν από περίπου 1.200 χρόνια, η Β.germanica ταξίδεψε στη Μέση Ανατολή ως λαθρεπιβάτης εμπορικών και στρατιωτικών αποστολών των ισλαμικών χαλιφάτων των Ομεϋαδών και των Αββασιδών. Πιθανώς ταξίδευε κρυμμένη σε καλάθια με ψωμί, λένε οι ερευνητές.
Και πριν από περίπου 390 χρόνια το έντομο άρχισε να εξαπλώνεται ανατολικά σε άλλες χώρες της Ασίας χάρη στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και τις επιχειρήσεις της Ολλανδικής και της Βρετανικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών. Περίπου έναν αιώνα μετά, η κατσαρίδα έφτασε στην Ευρώπη και από εκεί εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο.
«Οι ερευνητές δείχνουν ότι η προσαρμογή στον ανθρώπινο τρόπο ζωής ήταν το κλειδί για την εξάπλωση» του είδους, σχολίασε η βιολόγος Λίο Μπέρτελσμεγιερ του Πανεπιστημίου της Λωζάνης. Η γερμανική κατσαρίδα προστίθεται έτσι στη λίστα των ζώων που εξαπλώθηκαν σε νέες περιοχές χάρη στον άνθρωπο. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ το 2023, περισσότερα από 37.000 είδη έχουν μεταφερθεί εσκεμμένα ή από ατύχημα σε νέες περιοχές.
Η γερμανική κατσαρίδα συνεχίζει σήμερα να εξελίσσεται, καθώς έχει αποκτήσει ανθεκτικότητα σε δεκάδες διαφορετικά εντομοκτόνα. Οι κατσαρίδες ανήκουν στην τάξη των βλαττοειδών μαζί με τους τερμίτες. Από τα 4.600 είδη κατσαρίδων, τα 30 έχουν προσαρμοστεί για ζωή δίπλα στον άνθρωπο.
