Σε έναν κόσμο όλο και πιο πολωμένο, η απορία «πώς γίνεται κάποιος να βλέπει διαφορετικά τα ίδια γεγονότα;» είναι συχνή.
Η αυθόρμητη αντίδραση σε μια συζήτηση με διαφορετικές απόψεις είναι συχνά είτε η προσπάθεια να πείσουμε τον άλλον, είτε η αποφυγή δύσκολων θεμάτων. Ωστόσο, νέα δεδομένα από τη νευροεπιστήμη δείχνουν έναν τρίτο δρόμο: την περιέργεια και την ανοιχτότητα στην εξερεύνηση ιδεών.
Κεντρική έννοια είναι η νευρωνική συγχρονία (brain synchrony), όταν η δραστηριότητα δύο εγκεφάλων «συγχρονίζεται» καθώς οι συνομιλητές μοιράζονται κοινή κατανόηση. Αυτό έχει παρατηρηθεί όταν κάποιος αφηγείται μια ιστορία και ο άλλος την κατανοεί με τον ίδιο τρόπο, ακόμη και προβλέποντας τη συνέχεια.
Αντίθετα, όταν οι άνθρωποι έχουν διαφορετικά «υπόβαθρα» πληροφόρησης, οι εγκεφαλικές τους αντιδράσεις αποκλίνουν. Αυτό εξηγεί γιατί άνθρωποι με διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις «βλέπουν» στην ουσία διαφορετικές ιστορίες στα ίδια γεγονότα.
Η νέα τεχνική της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας διπλής σάρωσης (fMRI hyperscanning) επέτρεψε στους ερευνητές να καταγράψουν σε πραγματικό χρόνο πώς δύο εγκέφαλοι αλληλεπιδρούν στη διάρκεια μιας συζήτησης. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι πιο ευχάριστες συζητήσεις δεν ήταν απαραίτητα εκείνες όπου η συγχρονία έμενε σταθερή.
Αντίθετα, οι φίλοι ξεκινούσαν πιο «συγχρονισμένοι», αλλά στη συνέχεια οι εγκέφαλοί τους αποκλίνουν καθώς καλύπτουν περισσότερα θέματα· αυτό το «άνοιγμα» οδηγούσε σε πιο απολαυστικές συνομιλίες. Οι άγνωστοι έτειναν να μένουν πιο περιορισμένοι, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπόρεσαν να περάσουν στο ίδιο μοτίβο εξερεύνησης και να απολαύσουν περισσότερο τη συζήτηση.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι τι συμβαίνει όταν συζητούνται διαφωνίες.
Σε μελέτη για πολιτικές και κοινωνικές θεματικές, όταν οι συμμετέχοντες είχαν ως στόχο να συμβιβαστούν, η συζήτηση ήταν πιο πλούσια, με περισσότερες ιδέες και διαφορετικές οπτικές. Αυτό οδηγούσε τελικά σε μεγαλύτερη συναίνεση για την επίλυση προβλημάτων. Αντίθετα, όσοι στόχευαν στο να πειστούν ή να πείσουν τον συνομιλητή τους έμεναν σε πιο στενό εύρος ιδεών και είχαν λιγότερες πιθανότητες να καταλήξουν σε κοινό έδαφος.
Τα συμπεράσματα δεν σημαίνουν ότι μια συζήτηση μπορεί να «θεραπεύσει» την κοινωνική πόλωση. Οι θεσμοί, τα ΜΜΕ, οι κυβερνήσεις παίζουν τεράστιο ρόλο στη διαμόρφωση των αφηγημάτων. Ωστόσο, κάθε συζήτηση είναι και μια ευκαιρία.
Αντί να αποφεύγουμε τις διαφωνίες ή να προσπαθούμε να κερδίσουμε τον διάλογο, μπορούμε να μπούμε με ανοιχτό πνεύμα, περιέργεια και διάθεση εξερεύνησης. Έτσι δεν προκύπτει πάντα συμφωνία, αλλά ενισχύεται η κατανόηση και η ανθρώπινη σύνδεση — στοιχείο που η νευροεπιστήμη δείχνει πως είναι θεμέλιο για έναν πιο ουσιαστικό διάλογο.
