Συντάκτης: Γρηγόρης Κεντητός
Ο Τζορτζ Πολκ δεν ήταν από τους δημοσιογράφους που αρκούνται στις επίσημες δηλώσεις. Στα χρόνια που η Ελλάδα καιγόταν στον Εμφύλιο και ο Ψυχρός Πόλεμος άνοιγε τα πρώτα του κεφάλαια, εκείνος περνούσε μέσα από τα παρασκήνια με ένα μπλοκάκι και μια αλήθεια που δεν χωρούσε σε ανακοινωθέντα. Στις 16 Μαΐου 1948, τον βρήκαν νεκρό στα νερά του Θερμαϊκού, δεμένο χειροπόδαρα, με μια σφαίρα καρφωμένη στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Το έγκλημα ήταν γυμνό στην ωμότητά του, αλλά η ιστορία που το σκέπασε ήταν στρώμα πάνω σε στρώμα σκοπιμοτήτων.
Γεννημένος το 1913 στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας, ο Πολκ υπηρέτησε ως πιλότος μαχητικού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έζησε για να δει τον κόσμο από ψηλά και από μέσα. Μετά τα τραύματά του, γύρισε στη δημοσιογραφία και κέρδισε θέση ανταποκριτή του CBS. Το 1947 βρέθηκε στην Ελλάδα, ανάμεσα στην κυβέρνηση που κρατούσαν όρθια οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί και στους αντάρτες που τροφοδοτούσε η σοβιετική επιρροή.
Δεν έκανε φίλους στα υπουργικά γραφεία. Κατηγόρησε ανοιχτά την κυβέρνηση Σοφούλη-Τσαλδάρη για διαφθορά, βρήκε στοιχεία για 25.000 δολάρια που ταξίδεψαν παράνομα στη Νέα Υόρκη και τα έβαλε στα χέρια του ίδιου του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη. Την ίδια στιγμή, ετοίμαζε το πιο επικίνδυνο ρεπορτάζ του: μια συνέντευξη με τον ηγέτη των ανταρτών, Μάρκο Βαφειάδη.
Καλλιτεχνική απεικόνιση της Θεσσαλονίκης το 1948, με τον Λευκό Πύργο να δεσπόζει και τον Θερμαϊκό να κρύβει το πιο σκοτεινό μυστήριο του Ψυχρού Πολέμου. Δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη.
Στις 9 Μαΐου 1948, βγήκε από το ξενοδοχείο του στη Θεσσαλονίκη για μια συνάντηση που έμοιαζε να είναι το πρώτο βήμα προς εκείνη τη συνέντευξη. Δεν ξαναγύρισε. Επτά μέρες αργότερα, ένας βαρκάρης στον Λευκό Πύργο τράβηξε με το γάντζο του ένα σώμα που επέπλεε. Ήταν ο Πολκ. Οι ιατροδικαστές μίλησαν για θάνατο που είχε έρθει σχεδόν μια εβδομάδα πριν.
Η κυβέρνηση έδειξε τους ενόχους πριν τελειώσει η νεκροψία: κομμουνιστές αντάρτες. Στην Ουάσινγκτον, η ανησυχία δεν ήταν για τον φόνο, αλλά για το πώς θα επηρέαζε τη στήριξη προς το καθεστώς. Παρά τις φωνές για διεθνή έρευνα, η υπόθεση έμεινε στην ελληνική αστυνομία και πολύ γρήγορα γλίστρησε σε μία από τις πιο κακοστημένες δίκες του αιώνα.
Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος, ένας περιθωριακός δημοσιογράφος, συνελήφθη μαζί με δύο αντάρτες: ο ένας ήταν ήδη νεκρός, ο άλλος εκτός Ελλάδας. Παράλογο ή όχι, η δίκη προχώρησε. Μετά από εβδομάδες βασανιστηρίων, ο Στακτόπουλος “ομολόγησε”. Καταδικάστηκε σε ισόβια το 1949. Οι διεθνείς παρατηρητές μιλούσαν για «παρωδία σοβιετικού τύπου».
Πίσω από τις κλειστές πόρτες, οι έρευνες συνέχιζαν σε άλλα μέτωπα. Η Επιτροπή Λίπμαν, με τον στρατηγό «Γουάιλντ Μπιλ» Ντόνοβαν — πρώην επικεφαλής του OSS — και τον πράκτορα Τζέιμς Κέλις, μπήκαν στο παιχνίδι. Ο Κέλις βρήκε στοιχεία που έδειχναν προς τη δεξιά, όχι την αριστερά. Αυτά τα στοιχεία έμειναν στα συρτάρια. Η πολιτική σκοπιμότητα βάρυνε περισσότερο από την αλήθεια.
Καλλιτεχνική αναπαράσταση της δίκης του Γρηγόρη Στακτόπουλου το 1949 στην Αθήνα, που χαρακτηρίστηκε «παρωδία σοβιετικού τύπου». Δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη.
Δημοσιογράφοι όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο αδελφός του Πολκ, Γουίλιαμ, πίεζαν για αποκαλύψεις. Στη δεκαετία του ’70, με τον αποχαρακτηρισμό εγγράφων στις ΗΠΑ, ήρθαν στην επιφάνεια αναφορές που ενίσχυαν τις υποψίες για ακροδεξιά εμπλοκή και αμερικανική συγκάλυψη. Το 2007, η CIA παραδέχτηκε ότι σημαντικά έγγραφα είχαν χαθεί ή καταστραφεί.
Οι θεωρίες χωρίζονται σε τρεις γραμμές. Η πρώτη, της κυβέρνησης, μιλά για κομμουνιστές — μια εκδοχή που οι περισσότεροι ιστορικοί απορρίπτουν. Η δεύτερη, η πιο πειστική, δείχνει παρακρατικούς και μαυραγορίτες δεξιάς απόχρωσης, με κρατική κάλυψη. Η τρίτη εστιάζει στις μυστικές υπηρεσίες: ίσως να μην οργάνωσαν τον φόνο, αλλά έθαψαν ό,τι δεν βόλευε το αφήγημα του Ψυχρού Πολέμου.
Η δολοφονία δεν εξιχνιάστηκε ποτέ. Αλλά από τις στάχτες της γεννήθηκαν τα Βραβεία George Polk, που από το 1949 τιμούν τους δημοσιογράφους που ρισκάρουν για την αλήθεια. Ο I. F. Stone τον αποκάλεσε «πρώτο μάρτυρα του Ψυχρού Πολέμου».
Σήμερα, η ιστορία του μοιάζει πιο ζωντανή από ποτέ. Σε έναν κόσμο πνιγμένο στις ψεύτικες ειδήσεις, ο Πολκ θυμίζει ότι η αλήθεια δεν βουλιάζει εύκολα — ακόμη κι αν την πετάξεις δεμένη στον βυθό.
Πηγές :
Wikipedia – George Polk murder case (σελίδα με λεπτομέρειες για την υπόθεση Πολκ)
JSTOR Daily – “The Murder Behind the George Polk Awards” (αναδρομικό άρθρο για τη δολοφονία και την κληρονομιά Polk)
The National Security Archive – “The George Polk Case” (συλλογή αποχαρακτηρισμένων εγγράφων και ανάλυση της υπόθεσης από αρχειακή σκοπιά)
