Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι το άλογο άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία επιταχύνοντας την επικοινωνία και το εμπόριο σε όλο τον κόσμο. Τώρα, μια νέα μελέτη έρχεται να αποκαλύψει πώς ο άνθρωπος άλλαξε το άλογο και το κατέστησε εργαλείο του. Οι επιστήμονες πιστεύουν σήμερα ότι ο πρόγονος των σημερινών αλόγων εξελίχθηκε στη Βόρεια Αμερική και εξαπλώθηκε στην Ασία πριν από περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια, περνώντας τη γέφυρα ξηράς που υπήρχε τότε στον σημερινό Βερίγγειο Πορθμό.
Όσον αφορά την εξημέρωση του αλόγου, προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι αυτό πρέπει να συνέβη στις δυτικές στέπες της Ρωσίας την Εποχή του Χαλκού. Το άλογο, υποψιάζονταν κάποιοι ανθωπολόγοι, βοήθησε την εξάπλωση της πρωτο-ινδοευρωπαϊκής γλώσσας από τις στέπες το πρώτο μισό της τρίτης χιλιετίας π.Χ.
Νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature ανατρέπει τώρα αυτή την εικόνα. Γενετικά και αρχαιολογικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι το άλογο εξημερώθηκε λίγο αργότερα, πριν από περίπου 4.200 χρόνια, στις στέπες του Πόντου και της Κασπίας, μια μεγάλη περιοχή που εκτείνεται από τη βορειοανατολική Βουλγαρία μέχρι την Ουκρανία και τη νότια Ρωσία.
Αυτή η φυλή αλόγων της στέπας έφερε μια σημαντική μετάλλαξη που άλλαξε το σχήμα της ράχης του και διευκόλυνε τους αναβάτες, αναφέρει η διεθνής ερευνητική ομάδα. Σύντομα, η φυλή αυτή εξαπλώθηκε και αντικατέστησε άλλους πληθυσμούς αλόγων. Μέσα σε τρεις αιώνες, τα άλογα της Ισπανίας ήταν ίδια με της Ρωσίας. Και το άλογο παρέμεινε το ταχύτερο μέσο μετακίνησης μέχρι την εφεύρεση του σιδηρόδρομου.
«Είδαμε αυτόν το γενετικό τύπο να εξαπλώνεται σχεδόν παντού στην Ευρασία» δήλωσε στο Associated Press ο Λούντοβικ Ορλάντο του Κέντρου Ανθρωπολογίας και Γονιδιωματικής στην Τουλούζ της Γαλλίας, μέλος της ομάδας.
Γραμμή παραγωγής
Η μελέτη υποδεικνύει ότι το άλογο εξημερώθηκε από τον λαό των Σιντάστα, οι οποίοι γρήγορα έμαθαν πώς να εκτρέφουν τα πολύτιμα ζώα. Μάλιστα οι επιλεκτικές διασταυρώσεις φαίνεται πως ήταν τόσο επιτυχείς ώστε μείωσαν στο μισό το μεσοδιάστημα ανάμεσα σε διαδοχικές γέννες στις φοράδες.
«Ένα ερώτημα που με προβλημάτιζε για χρόνια αφορά την κλίμακα της παραγωγής: πώς μπορούσε να παραχθεί τόσο γρήγορα ένας σημαντικός αριθμός ζώων από μια σχετικά μικρή περιοχή εξημέρωσης, ώστε να καλυφθεί η παγκόσμια ζήτηση στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ;» είπε ο Ορλάντο σε δελτίο Τύπου του Πανεπιστημίου του Έξετερ, το οποίο συμμετείχε στη μελέτη.
«Τώρα πλέον έχουμε μια απάντηση. Οι εκτροφείς ήλεγχαν την αναπαραγωγή των ζώων τόσο καλά ώστε μείωσαν σχεδόν στο μισό το μεσοδιάστημα μεταξύ δύο γενεών. Με απλά λόγια, επιτάχυναν τη διαδικασία εκτροφής και ουσιαστικά διπλασίασαν τον ρυθμό παραγωγής. Η μελέτη δείχνει ότι η συρρίκνωση της γενετικής δεξαμενής που συνήθως συνοδεύει την εξημέρωση ειδών συνέβη πολύ ταχύτερα στο άλογο συγκριτικά με ζώα που είχαν εξημερωθεί χιλιάδες χρόνια νωρίτερα, όπως ο σκύλος, το γουρούνι, η αγελάδα, οι κατσίκες και το πρόβατο.
Γάλα αλόγου
Όπως φαίνεται όμως η εκτροφή των αλόγων του Πόντου και της Κασπίας ήταν η δεύτερη φορά που το άλογο εξημερωνόταν. Σύμφωνα με την ανάλυση αυτό συνέβη για πρώτη φορά στον λαό των Μποτάι, όπου μια διαφορετική εξελικτική γραμμή του αλόγου εκτρεφόταν για το γάλα της.
«Οι ενδείξεις μας στηρίζουν δύο συμβάντα εξημέρωσης στα άλογα» είπε ο Ορλάντο. «Το πρώτο συνέβη πριν από περίπου 5.500 χρόνια και είχε στόχο να αντιμετωπίσουν τη μείωση των πληθυσμών αλόγων και να προσφέρει τροφή για τους πληθυσμούς της στέπας της Κεντρικής Ασίας.
»Το εξημερωμένο άλογο που γνωρίζουμε εμφανίστηκε πριν από περίπου 4.200 χρόνια από τη δεύτερη εξημέρωση. Αυτό ήταν που πραγματικά άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία προσφέροντας για πρώτη φορά ταχείες μετακινήσεις».
