Ποιος γνωρίζει τη φράση «Αι Ειδοί του Μαρτίου»; Κι όμως, είναι ιστορική και για πολλούς άγνωστο τι σημαίνει. Συνδέεται με τη 15η Μαρτίου και έχει «καταγωγή» από τους ρωμαϊκούς χρόνους. Οι Ειδοί του Μαρτίου (Λατινικά: Idus Martiae, Idus Martii) είναι η 74η μέρα στο Ρωμαϊκό Ημερολόγιο και αντιστοιχεί στις 15 Μαρτίου. Ήταν ημέρα θρησκευτικών εορτασμών για τους Ρωμαίους, καθώς και καταληκτική προθεσμία αποπληρωμής των χρεών τους. Οι Ειδοί του Μαρτίου του έτους 44 π.Χ. έμειναν στην ιστορία ως η ημερομηνία της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα, μια ημέρα που άλλαξε τον ρου της ρωμαϊκής ιστορίας. Σήμερα, η φράση “Αι ειδοί του Μαρτίου” χρησιμοποιείται και για να προσδιορίσει την “αποφράδα ημέρα”.
Οι Ρωμαίοι δεν αριθμούσαν τις ημέρες κάθε μήνα από την πρώτη ως την τελευταία. Αντίθετα, μετρούσαν αντίστροφα σε σχέση με τρία συγκεκριμένα σημεία κάθε μήνα: τις νόνες (η 5η ή η 7η μέρα, ένατη μέρα πριν από τις Ειδούς), οι Ειδοί (13η μέρα για τους περισσότερους μήνες, αλλά η 15η μέρα για τους μήνες Μάρτιο, Μάιο, Ιούλιο και Οκτώβριο), και τις καλένδες (1η μέρα του επόμενου μήνα). Πιστεύεται πως αρχικά οι Ειδοί καθορίζονταν από την πανσέληνο, στο πλαίσιο του πιο αρχαίου σεληνιακού ημερολογίου των Ρωμαίων. Στο νεότερο ρωμαϊκό ημερολόγιο, οι Ειδοί του Μαρτίου συνέπιπταν με την πρώτη πανσέληνο του νέου έτους.
Οι Ειδοί κάθε μήνα ήταν αφιερωμένες στον Δία, τον ανώτερο θεό του ρωμαϊκού πάνθεου. Ο ιερέας του Δία οδηγούσε τους αμνούς των Ειδών (ovis Idulis) από την Ιερά Οδό ως τον ναό όπου θυσιάζονταν.
Επιπλέον της θυσίας που γινόταν κάθε μήνα, οι Ειδοί του Μαρτίου ήταν επίσης η ημερομηνία εορτασμού της Άννα Περέννα, θεότητας του κύκλου του έτους, ο εορτασμός της οποίας έκλεινε τις τελετές του νέου έτους. Η ημέρα εορταζόταν με ενθουσιασμό από τον λαό, με υπαίθρια γεύματα, οινοποσία και γλέντι. Ήταν αργία για τους Ρωμαίους, αφιερωμένη στο Θεό Άρη και γι’ αυτό εκείνη τη μέρα τελούνταν στρατιωτικές παρελάσεις.
Κατά την ύστερη αυτοκρατορική περίοδο, οι Ειδοί ήταν η πρώτη μέρα μιας ιερής εβδομάδας εορτασμών της Κυβέλης και του Άττι.
Δολοφονία Καίσαρα
Σήμερα, οι Ειδοί του Μαρτίου είναι γνωστές κυρίως ως η ημερομηνία της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα το 44 π.Χ. Ο Καίσαρας δολοφονήθηκε με 23 μαχαιριές, μέσα στη ρωμαϊκή Σύγκλητο. Οι συνωμότες ήταν περίπου, υπό την ηγεσία του Βρούτου και του Κάσσιου. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ένας οιωνοσκόπος είχε προειδοποιήσει τον Καίσαρα πως ένας θανάσιμος κίνδυνος τον περίμενε στις Ειδούς του Μαρτίου. Καθώς ο Καίσαρας κατευθυνόταν στη Σύγκλητο, όπου τελικά δολοφονήθηκε, λέγεται πως συνάντησε τον οιωνοσκόπο και είπε ειρωνικά «Λοιπόν, έφτασαν οι Ειδοί του Μαρτίου», υπονοώντας πως η προφητεία δεν είχε εκπληρωθεί. Ο οιωνοσκόπος απάντησε «Ναι, έφτασαν, αλλά δεν έφυγαν ακόμη.» Ο διάλογος αυτός δραματοποιήθηκε από τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στο θεατρικό έργο Ιούλιος Καίσαρας (Τρίτη Πράξη, 1η Σκηνή).
Η δολοφονία του Καίσαρα έβαλε τέλος στη κρίση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και αποτέλεσε εναρκτήρια αφορμή του εμφύλιου πολέμου που οδήγησε στην ανάδειξη του θετού υιού του Καίσαρα, Οκταβιανού, ως μοναδικού ηγέτη του ρωμαϊκού κράτους.
