Σαράντα δύο χιλιάδες τεσκερέδες. Τόσα ήταν τα έγγραφα ιδιοκτησίας σκλάβων που εκδόθηκαν μετά τη σφαγή. Άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Όλοι εμπόρευμα.
Στις 30 Μαρτίου 1822 ο Καρά Αλή Πασάς πάτησε στη Χίο. Η διαταγή του σουλτάνου ήταν σαφής. Όλοι οι άνδρες πάνω από δώδεκα να σφαγιαστούν. Γυναίκες άνω των σαράντα και βρέφη κάτω των τριών επίσης. Όσοι έμεναν ζωντανοί θα πουλιούνταν στα παζάρια.
Τα παιδιά ήταν η πιο πολύτιμη «επένδυση». Προσαρμόζονταν εύκολα στη νέα ζωή. Οι νεαρές γυναίκες προορίζονταν για τα χαρέμια. Δεν υπήρχε τίποτα τυχαίο σε αυτή την αγριότητα.
Ξένοι διπλωμάτες κατέγραψαν τη φρίκη. Ο Ολλανδός Gaspar Testa έγραφε από την Κωνσταντινούπολη ότι μικρά παιδιά σέρνονταν στους δρόμους δεμένα, κρατώντας χαρτιά με το όνομα του νέου αφέντη. Οι κοπέλες εξετάζονταν σαν ζώα πριν βγουν στο σφυρί.
Καράβια γεμάτα δυστυχία έφευγαν από τη Χίο. Στη Σμύρνη μόνο, μέχρι τις 10 Μαΐου, είχαν καταβληθεί δασμοί για 40.000 σκλάβους. Οικογένειες διαλύονταν μέσα σε μια μέρα. Μανάδες ξεριζώνονταν από τα παιδιά τους, αδέλφια χωρίζονταν για πάντα.
Στην Κωνσταντινούπολη οι σκλάβοι ξεπουλιούνταν. Η αγορά είχε γεμίσει. Κάποιοι πουλιούνταν για εκατό πιάστρα. Υπήρχαν και φανατικοί που αγόραζαν αιχμαλώτους μόνο και μόνο για να τους σφάξουν, πιστεύοντας ότι έτσι θα εξασφαλίσουν θέση στον παράδεισο.
Υπήρξαν όμως και προσπάθειες διάσωσης. Έλληνες της διασποράς και φιλέλληνες συγκέντρωναν χρήματα. Ο Αδαμάντιος Κοραής έγραψε απελπισμένες επιστολές στον Ιωάννη Βαρβάκη. Περιέγραφε τους αιχμαλώτους σαν τον Χριστό στον σταυρό. Ζητούσε να σωθούν, να ξαναβρούν τα παιδιά τους. Ο Βαρβάκης, που είχε χάσει τη μητέρα του στη Χίο, έδωσε μεγάλα ποσά.
Μερικά παιδιά πουλήθηκαν μικρά αλλά αργότερα διέπρεψαν. Ο Αλέξανδρος Πασπάτης σπούδασε στην Αμερική και έγινε γιατρός και αρχαιολόγος. Ο Λουκάς Ράλλης βοήθησε στην ανάπτυξη της Ερμούπολης και του Πειραιά.
Κάποιοι ακολούθησαν άλλη πορεία. Ο Γεώργιος Στραβελάκης, παιδί πέντε ετών από τα Καρδάμυλα, πουλήθηκε στην Τύνιδα. Εξισλαμίστηκε, έγινε Μουσταφά Χαζνεντάρ και για δεκαετίες ήταν βεζίρης. Παρά την αλλαγή θρησκείας έστελνε χρήματα στη Χίο και ίδρυσε εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Τύνιδα.
Στην Κωνσταντινούπολη η τύχη κάποιων ήταν διαφορετική. Ο Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασάς, γεννημένος στη Χίο το 1819, πουλήθηκε σε ηλικία τριών ετών και υιοθετήθηκε από τον ισχυρό Χυσρέβ Πασά. Σπούδασε στο Παρίσι δίπλα στον Λουί Παστέρ, έγινε μηχανικός και αργότερα βεζίρης. Ο γιος του, ο Οσμάν Χαμντί Μπέι, έγινε διάσημος ζωγράφος και ίδρυσε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.
Η σφαγή της Χίου δεν ήταν μια απλή στρατιωτική πράξη. Ήταν οργανωμένη εξόντωση. Από τους 120.000 κατοίκους του νησιού, μόλις 15.000 επέζησαν. Οι εικόνες των αλυσοδεμένων γυναικών και παιδιών συγκλόνισαν την Ευρώπη. Ο πίνακας του Ντελακρουά στο Λούβρο έγινε το αιώνιο σύμβολο της τραγωδίας.
