Κείμενο Βαγγέλης Πρατικάκης
Οι απόγονοι μιας φτωχής αφροαμερικανίδας καπνεργάτριας που έφερε εν αγνοία της ιατρική επανάσταση κατέληξαν σε εξωδικαστική συμφωνία με μια από τις εταιρείες που χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα τα κύτταρά της. H άσημη εν ζωή Χενριέτα Λακς ήταν μόλις 31 ετών όταν πέθανε από καρκίνο των ωοθηκών το 1951. Χωρίς να ζητήσουν τη συγκατάθεσή της, γιατροί που την περιέθαλψαν στο Νοσοκομείο «Τζονς Χόπκινς» της Βαλτιμόρης πήραν δείγματα κυττάρων για έρευνα.
Τα καρκινικά κύτταρα αποδείχθηκαν «αθάνατα», καθώς μπορούσαν να διαιρούνται επ΄ αόριστον σε εργαστηριακές συνθήκες. Ήταν πρώτα ανθρώπινα κύτταρα που καλλιεργήθηκαν με επιτυχία στο δοκιμαστικό σωλήνα, και χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα σε εργαστήρια σε όλο τον κόσμο.
Τα κύτταρα της Λακς βοήθησαν μεταξύ άλλων στην ανάπτυξη του εμβολίου της πολιομυελίτιδας, προσέφεραν νέα στοιχεία για τον καρκίνο και το AIDS και χρησιμοποιήθηκαν σε έρευνες που βραβεύτηκαν με δύο Νόμπελ. Στην ιατρική βιβλιογραφία, όμως, το όνομα της Χενριέτα Λακς αντικαταστάθηκε από το απρόσωπο HeLa.
Η κυτταρική σειρά HeLa έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη ιατρική και φαρμακευτική βιομηχανία, όμως οι απόγονοι της Χενριέτα δεν είχαν κανένα κέρδος και κανένα λόγο στη χρήση των «κλεμμένων» κυττάρων.
Έπειτα από χρόνια νομικού αγώνα, οι συγγενείς της Λακς κατέληξαν σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με τη μεγάλη αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Thermo Fisher, μια από τις εταιρείες που έχουν κατοχυρώσει πατέντες που αφορούν τη σειρά HeLa και πωλούν σχετικά προϊόντα. Οι οικονομικοί και άλλοι όροι της συμφωνίας δεν γνωστοποιήθηκαν.
«Η εκμετάλλευση της Χενριέτα Λακς αναδεικνύει τον δυστυχώς συνήθη αγώνα που ζουν οι μαύροι στην πορεία της ιστορίας» έγραφε το κείμενο της αγωγής που επιλύθηκε με συμβιβασμό. «Η ιστορία του ιατρικού πειραματισμού στις ΗΠΑ ήταν συχνά μια ιστορία ιατρικού ρατσισμού».
Η προσφορά της Λακς και η αδικία που υπέστη αναγνωρίστηκαν το 2021 από τον ΟΗΕ, ενώ προ ημερών η πολιτεία του Μέριλαντ, όπου έχει την έδρα του τον «Τζονς Χόπκινς», πρότεινε στην αμερικανική Γερουσία την μετά θάνατο βράβευση της Λακς με το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου.
