Στην θέση της σημερινής πόλης της Κερατέας στην αρχαιότητα βρισκόταν ο Δήμος Κεφαλής της Ακαμαντίδας φυλής στα παράλια της Αττικής, Το όνομα του αρχαίου δήμου Κεφαλής που διατηρήθηκε ακμαίο όλη την αρχαιότητα προήλθε από τον προϊστορικό βασιλιά Κέφαλο που καταγόταν από το Θορικό. Ο δήμος Κεφαλής καταστράφηκε κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα από τους Ερούλους που εισέβαλαν στην Αττική και κατέστρεψαν τους δήμους της βάζοντας ένα τέλος στους αρχαίους χρόνους.
Ο σημερινός οικισμός χτίστηκε πολύ αργότερα και πήρε το όνομα Κερατέα. Πολλές είναι οι εκδοχές γιατί η Κερατέα πήρε αυτό το όνομα. Το πιθανότερο είναι ότι το όνομα προέρχεται από το φυτό χαρουπιά που λέγεται αλλιώς και κερατέα ή κερατιά ή ξυλοκερατιά και είναι πολύ διαδεδομένο στην περιοχή. Αυτή η εκδοχή για την ονομασία της (ξυλοκερατιά ή κερατέα ή κεράτια = χαρουπιά) βεβαιώνεται πρώτα από τον Ολλανδό ταξιδιώτη Βέλλερ το 1680.
Η χαρουπιά (Ceratonia siliqua – Κερωνία η έλλοβος), γνωστή και ως ξυλοκερατιά ή κερατιά, είναι ένα από τα πιο κοινά δέντρα της περιοχής. Φυτρώνει συνήθως σε χώρες με μεσογειακό κλίμα. Το όνομα της το παίρνει από το σχήμα του καρπού της, του χαρουπιού, που θυμίζει ξύλινο κέρατο (ξυλοκέρατο).
Μέσα στο καρπό της υπάρχουν 5-15 μικρά σκληρά κουκούτσια, τα κεράτια, τα οποία έχουν το χαρακτηριστικό ότι έχουν όμοιο βάρος (189 – 205 χιλιοστά του γραμμαρίου). Οι αρχαίοι Έλληνες το είχαν παρατηρήσει και για αυτό το λόγο το βάρος των σπερμάτων αυτών, των κερατίων, πρωτοχρησιμοποιήθηκε πριν 1.500 χρόνια για τον ορισμό του καρατίου (0,2 γραμμάρια), δηλαδή της μονάδας μέτρησης του βάρους των πολύτιμων λίθων. Συνεπώς χρησιμοποίησαν το βάρος τους ως τη μικρότερη μονάδα μέτρησης του χρυσού.
Η ύπαρξή του χαρουπιού (κερατέα ή κερατιά ή ξυλοκερατιά) στην Ελλάδα χρονολογείται εδώ και χιλιάδες χρόνια και οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τους γλυκούς καρπούς του ως τροφή για τα ζώα, ως βότανο αλλά και ως τρόπο να ζυγίζουν το χρυσό.
Ο καρπός του είχε και την ονομασία «αιγυπτιακό σύκο» και στα μέσα καλοκαιριού γινόταν η συγκομιδή του. Επειδή λοιπόν οι λοβοί είχαν την μορφή κέρατος, ονομάστηκαν κεράτια και το βάρος των καρπών πήρε το όνομα καράτι.
Η λέξη «χρυσός» επίσης, χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια εμπορικών συναλλαγών που είχαν πριν από 3.500 χρόνια οι Φοίνικες με τους Μινωίτες. Η εξόρυξη και το εμπόριο χρυσού άλλωστε, ήταν η βασικότερη αιτία της οικονομικής ανάπτυξης των αρχαίων πόλεων.
Χάρη στα πολύτιμα κοιτάσματα, πολλές περιοχές ευημερούσαν και πολύτιμα έργα δημιουργήθηκαν. Ο χρυσός χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία κοσμημάτων, νομισμάτων, ενώ έγιναν ακόμη και χρυσά κτερίσματα για τους τάφους των νεκρών. Με το καράτι οι Αρχαίοι Έλληνες υπολόγιζαν το καθαρό βάρος του πολύτιμου μετάλλου και αναλόγως το πουλούσαν.
Τέλος, υπάρχουν και άλλες περιοχές στην Ελλάδα με παρόμοιο όνομα όπως η Ξυλοκερατιά στο Κιλκίς και η Ξυλοκερατιά στην Μήλο.
Σπύρος Παπαθανασίου
Πηγές:
Μηχανή του Χρόνου
Wikipedia
Fytokomia
