Η ζωή έχει περίεργα γυρίσματα. Την ώρα που στους τηλεοπτικούς μας δέκτες βλέπουμε ξανά τη φρίκη του πολέμου και το δράμα των προσφύγων, πληθαίνουν και οι επετειακές εκθέσεις, εκδόσεις και εκδηλώσεις για την ανταλλαγή πληθυσμών που άλλαξαν για πάντα τον ρου της ιστορίας για την Ελλάδα και την Τουρκία το 1923. Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες εκθέσεις που αφορούν εκείνη την αδιανόητα δύσκολη περίοδο για τη χώρα μας εγκαινιάστηκε την Τρίτη το βράδυ στην πτέρυγα Μακρυγιάννη της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Τίτλος της «Στο όνομα της Ανθρωπιάς. Αμερικανική ανακουφιστική βοήθεια στην Ελλάδα 1918-1929» που διοργανώνεται με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης.
Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών φέρνει ξανά στο φως τις πρωτοβουλίες πολιτικών, ηγετών φιλανθρωπικών οργανώσεων, εκπαιδευτικών αλλά και αφοσιωμένων εθελοντών να βοηθήσουν την πατρίδα μας την ώρα που έπρεπε να υποδεχτεί εκατοντάδες χιλιάδες κατατρεγμένους. Η αμερικανική συνδρομή που πήρε σάρκα και οστά από μια αίσθηση ανθρωπιστικού καθήκοντος αλλά και από προσωπικές πεποιθήσεις που συχνά συμβάδιζαν με τη χριστιανική πίστη, ήταν καθοριστική για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών ζωής για τους πρόσφυγες αλλά και για την εν γένει στήριξη της δοκιμαζόμενης Ελλάδας μετά το 1922. Μέσα από τις πλουσιότατες συλλογές τεκμηρίων της Αμερικανικής Σχολής, η Μαρία Γεωργοπούλου, η Ελευθερία Δαλέζιου και η Ναταλία Βογκέικωφ – Μπρογκάν αναδεικνύουν με τρόπο ανάγλυφο την τεράστια κινητοποίηση που έλαβε χώρα στις ΗΠΑ.
Οι παλαιότεροι σίγουρα θυμούνται το έργο οργανώσεων όπως ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, η «Περίθαλψις Εγγύς Ανατολής» (Near East Relief), τα «Νοσοκομεία των Αμερικανίδων Κυριών» (American Women’s Hospitals) και τη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων (Υoung Men’s Christian Association). Οι νεότεροι που θα επισκεφθούν την έκθεση θα πληροφορηθούν –με κάποια έκπληξη μάλλον– πως το φράγμα του Μαραθώνα αλλά και η αποξήρανση της κοιλάδας του Στρυμόνα και της Δράμας, ορόσημα ανάπτυξης, έγιναν από αμερικανικές εταιρείες στο πλαίσιο της βοήθειας αυτής.
Ναι μεν λοιπόν όλοι γνωρίζουν τα θεμέλια που μπήκαν από το σχέδιο Μάρσαλ αλλά πολύ λιγότεροι ξέρουμε με λεπτομέρειες τη γιγαντιαία και πολύπλευρη συνεισφορά πολιτών και θεσμών των ΗΠΑ. Κάποιοι από τους φορείς που γεννήθηκαν τότε, όπως το Κολλέγιο Ανατόλια και το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας ή η Αμερικανική Γεωργική Σχολή τιμούν έως σήμερα αυτή τη σπουδαία κληρονομιά. Ο Ανδρέας Γεωργιάδης και η Βιβή Γερολυμάτου της Μικρής Αρκτου κατάφεραν να στήσουν μια θαυμάσια έκθεση με ντοκουμέντα και αντικείμενα που αφηγείται με σαφή και εύγλωττο τρόπο αυτή τη σπουδαία ιστορία ανθρωπιάς. Παρουσιάζονται επιστολές, επίσημα έγγραφα, σπάνιες εκδόσεις, φωτογραφίες, αντικείμενα, αφίσες, εφημερίδες, ταινίες μικρού μήκους και χειροτεχνήματα. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι και τα τέλη Φεβρουαρίου του 2024.
