Συνοπτική παρουσίαση της πρότασης για τις βασικές αρχές της αναθεώρησης του περιφερειακού σχεδιασμού διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής. Το κύριο τμήμα της πρότασης αφορά στις βασικές προτεραιότητες ενός νέου περιφερειακού σχεδιασμού για την Αττική και περιλαμβάνει μέτρα και δράσεις στους παρακάτω τομείς:
- Πρόληψη – επαναχρησιμοποίηση, με σκοπό τη μείωση των απορριμμάτων
- Διάκριση των ρευμάτων – αποφυγή επιμόλυνσης των ΑΣΑ
- Αποκλεισμός μεταφοράς στην Αττική ΑΣΑ άλλων περιοχών
- Ποσότητες
- Φορέας διαχείρισης – αρμοδιότητες – τοπικά σχέδια διαχείρισης
- Στόχοι
- Κλείσιμο της Φυλής, με ρητά προσδιορισμένο χρονοδιάγραμμα
- Βαθιά αναδιοργάνωση των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και του ΕΟΑΝ
- Ενημέρωση των πολιτών – υποστήριξη των δήμων
Το τμήμα της πρότασης, που αφορά στην οργάνωση και στον καταμερισμό δράσεων και υποδομών, έχει ως εξής:
Ο σχεδιασμός του νέου ΠΕΣΔΑ πρέπει να βασίζεται στη λογική ότι:
- Το μεγαλύτερο μέρος των δράσεων και των υποδομών θα αφορά, στην πρόληψη, στην επαναχρησιμοποίηση και στην προδιαλογή ανακυκλώσιμων και βιοαπόβλητων.
- Από τη φύση τους αυτές οι δράσεις θα αναπτύσσονται, σχεδόν στο σύνολό τους, στο επίπεδο των δήμων, οπότε θα αποτελούν αντικείμενο, κυρίως, των τοπικών σχεδίων διαχείρισης. Ειδικά τα προδιαλεγμένα υλικά συσκευασίας και τα οργανικά θα μπορούν να κλείνουν τον κύκλο της διαχείρισής τους στο επίπεδο των δημοτικών, αποκεντρωμένων υποδομών.
- Στο επίπεδο της περιφέρειας θα υπάρχουν οι υποδομές ασφαλούς διάθεσης (ΧΥΤΥ), οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων και αποβλήτων υγειονομικών μονάδων. Πιθανότατα και οι υποδομές υποδοχής και επεξεργασίας των ρευμάτων της εναλλακτικής διαχείρισης, πλην των συσκευασιών.
- Στο βαθμό που από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων και αποβλήτων υγειονομικών μονάδων προκύπτει τοξικό υπόλειμμα, αυτό πρέπει να υπόκειται στις προβλεπόμενες διαδικασίες αδρανοποίησης και, αν αυτό απαιτείται, να θάβεται σε ειδικούς χώρους ταφής επικίνδυνων αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ).
- Η αναπόφευκτη παρουσία ενός, συνεχώς μειούμενου, κλάσματος σύμμεικτων στον κύκλο της διαχείρισης των ΑΣΑ, θέτει το ερώτημα πως το αντιμετωπίζουμε και που. Η πρότασή μας είναι να γίνεται ήπια επεξεργασία, με στόχο την περαιτέρω ανάκτηση και όχι την ενεργειακή αξιοποίηση, σε αποκεντρωμένες μονάδες μικρής δυναμικότητας, που στο σύνολό της δε θα ξεπερνά το 30% του συνόλου των ΑΣΑ. Η πυκνότητα του αστικού περιβάλλοντος της Αττικής, αλλά και λόγοι λειτουργικοί και λόγοι ψυχολογικοί, κάνουν δύσκολη την πλήρη αντιστοίχιση με τις δημοτικές υποδομές. Η μελέτη της αναθεώρησης μπορεί να διερευνήσει ποιες από αυτές μπορούν να είναι μέρος των τοπικών σχεδίων διαχείρισης και ποιες να είναι στη σφαίρα ευθύνης του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας.
- Στο παραπάνω πλαίσιο, οι σταθμοί μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) θα έχουν ένα συνεχώς μειούμενο ρόλο. Σίγουρα, πρέπει να απαλειφθούν από το σχεδιασμό οι κεντρικοί ΣΜΑ και οι χώροι που προβλέπονταν γι αυτούς να αποτελέσουν την πρώτη «μαγιά» για τη χωροθέτηση υποδομών αποκεντρωμένης διαχείρισης.
- Ο παραπάνω σχεδιασμός προϋποθέτει το δημόσιο χαρακτήρα του συστήματος διαχείρισης, τη διασφάλιση του κοινωνικού ελέγχου και τη δυνατότητα αξιοποίησης της κοινωνικής συμμετοχής. Ασυμβίβαστες με τα παραπάνω θεωρούμε τις λογικές ανάθεσης έργων, από τους δήμους και την περιφέρεια, με τη μέθοδο ΣΔΙΤ.
Ένας καλός και απλός δείκτης παρακολούθησης της αποκέντρωσης του συστήματος θα ήταν η καταγραφή του ποσοστού των ΑΣΑ, των οποίων ο κύκλος της διαχείρισης ολοκληρώνεται στο τοπικό επίπεδο και αυτών των οποίων ο κύκλος ολοκληρώνεται στο επίπεδο της περιφέρειας ή σε εθνικό επίπεδο. Με στόχο, το 2020, η αναλογία να φτάσει στο 60% – 40%.
Πρέπει να τονιστεί, με ιδιαίτερη έμφαση, ότι το υφιστάμενο σύστημα διαχείρισης των ΑΣΑ, κινδυνεύει να βρεθεί, πολύ σύντομα, χωρίς ασφαλή χώρο διάθεσης. Αφού ο ΧΥΤΑ Φυλής έχει γεμίσει, ο ΧΥΤΑ της Κερατέας έχει καταργηθεί σιωπηρά και ο ΧΥΤΑ Γραμματικού είναι πολύ μικρός και ακατάλληλος να λειτουργήσει. Είναι επείγουσα προτεραιότητα να δρομολογηθεί η κατασκευή νέων χώρων ταφής υπολειμμάτων στην Αττική (πλην Θριασίου), με τη λογική της ήπιας αποκεντρωμένης διαχείρισης, με μικρές και ασφαλείς εγκαταστάσεις, που δεν θα αναπαράγουν το «τέρας» της Φυλής, σε καμία περιοχή της Αττικής.
Η χωροθέτηση των τοπικών και των περιφερειακών υποδομών ενδέχεται να προσκρούσει σε υφιστάμενες προβλέψεις χρήσεων γης στα πολεοδομικά σχέδια των δήμων και στο ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας, που έγιναν υπό την επήρεια «φοβικών» αντιλήψεων για κάθε είδους δραστηριότητα διαχείρισης, ακόμη και για την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Θα χρειαστούν, πιθανότατα, κάποιες νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες πρέπει να προσδιοριστούν συγκεκριμένα και να διεκδικηθούν άμεσα.
