Το πρόβλημα των απορριμμάτων απαιτεί επιτέλους σύγχρονες λύσεις, οι οποίες αναπτύχθηκαν στη συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου σχετικά με την αναθεώρηση του Π.Ε.Σ.Δ.Α. Αττικής (http://www.edsna.gr/index.php/j-stuff/2015-08-07-10-34-5). Ακολουθεί το κείμενο εισήγησης του κ. Ευάγγελου Αλμπάνη Δρ. Εφαρμοσμένων Φυσικών Επιστημών Ε.Μ.Π., μέλους της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης Αττικής
Εκπρόσωπου της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών:
«Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος που έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες στα προηγμένα κράτη του κόσμου έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο διαχείρισης των απορριμμάτων. Πλέον, σχεδόν τα πάντα ανακυκλώνονται (χαρτί, γυαλί, μέταλλο, πλαστικό, ηλεκτρικά είδη, οργανικά υλικά – κομποστοποίσηση κ.α.), ενώ τυπικής διαχείρισης χρίζουν μόνο τα υπολείμματα. Αυτό που στην Ελλάδα όλοι έχουμε στο μυαλό μας σαν ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, μπορεί να μετατραπεί, αξιοποιώντας την Ευρωπαϊκή εμπειρία, σε μια αναπτυξιακή πρόκληση ανακούφισης του επιβαρυμένου περιβάλλοντος, επαναχρησιμοποίησης και επαν-αξιοποίησης πρώτων υλών, με μηδενικές αρνητικές επιπτώσεις, αλλά πολλαπλά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Δανίας όπου ακόμη και στο κέντρο της Κοπεγχάγης λειτουργούν υπερσύγχρονα καλαίσθητα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας μέσω των απορριμμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κάτοικοι της πόλης θέλουν αυτές τις μονάδες μιας και είναι εξαιρετικά καθαρές, ενώ προσφέρουν φθηνή θέρμανση στα σπίτια τους. Σε όλη την Ευρώπη λειτουργούν περίπου 400 τέτοιες μονάδες.
Είναι λοιπόν ώρα να αφήσουμε πίσω τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, να αξιοποιήσουμε άμεσα τα αντίστοιχα κονδύλια και την τεχνογνωσία της Ε.Ε. για ένα σύγχρονο και καθαρό μοντέλο διαχείρισης, κλείνοντας οριστικά το Χ.Υ.Τ.Α. Φυλής και οποιαδήποτε άλλη μονάδα δεν συμμορφώνεται με τις ενδεδειγμένες περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Οι παθογένειες του κρατικού μηχανισμού, η καχυποψία και ο καταγγελτικός λόγος άλλων εποχών, πρέπει να ξεπεραστούν και να δώσουν τη θέση τους σε λύσεις για τον άνθρωπο. Οι τρόποι υπάρχουν. Θέληση και αποφασιστικότητα υπάρχουν;
Η διεθνής πρακτική ακολουθεί το τρίπτυχο μείωση-επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση. Στο πλαίσιο αυτό η Ένωση Ελλήνων Φυσικών, ως επιστημονικός φορέας, θεωρεί ότι οι διεθνώς αποδεκτές περιβαλλοντικές αρχές που πρέπει να τηρούνται για να προστατευθεί η υγεία και το περιβάλλον στα ζητήματα διάθεσης-διαχείρισης απορριμμάτων είναι:
• Η αρχή της αειφορίας που υποδεικνύει την προστασία του περιβάλλοντος σε κάθε κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.
• Η αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει που οδηγεί στην ευθύνη του παραγωγού κάθε προϊόντος (και της συσκευασίας του) στην παραγωγή των συναφών αποβλήτων.
• Η αρχή της προφύλαξης που οδηγεί σε δραστηριότητες για την πρόληψη κάθε αρνητικής επίδρασης μέσω αρχών όπως: οριοθέτηση, αιτιολόγηση και βελτιστοποίηση.
• Η αρχή της δικαιοσύνης (ή ισοδυναμίας) που στοχεύει στην ισότητα των ευκαιριών σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον.
• Η αρχή για τα ανθρώπινα δικαιώματα που επιβάλλει να προστατεύονται ορισμένα πρότυπα της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
• Η αρχή της συμμετοχής που επιτρέπει σε κάθε θιγόμενο την αντίκρουση κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Προχωρώντας λοιπόν σε πιο συγκεκριμένες προτάσεις, ένα κομμάτι στο οποίο ο νέος ΠΕΣΔΑ Αττικής πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση είναι αυτό των επενδύσεων και της ενίσχυσης της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο. Ο τομέας της έξυπνης διαχείρισης των απορριμμάτων, της ανακύκλωσης, της ανάκτησης χρήσιμων υλικών και της επαναχρησιμοποίησης, ενδείκνυται για την προσέλκυση επενδύσεων και ιδιωτικών κεφαλαίων που θα δημιουργήσουν νέες, εξειδικευμένες θέσεις εργασίας. Θα πρέπει λοιπόν να περιγραφούν τα κίνητρα που θα δοθούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Με ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η έρευνα και η καινοτομία που παράγεται από τα Πανεπιστημιακά και Τεχνολογικά Ιδρύματα της Αττικής, αλλά και τα Ερευνητικά Κέντρα, πάνω στο κομμάτι της διαχείρισης επικίνδυνων-τοξικών υλικών (και όχι μόνο). Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο πρότυπος ξηρός τάφος για ρυπασμένα εδάφη που αναπτύχθηκε στο Τεχνολογικό Πάρκο του Ε.Μ.Π. στο Λαύριο. Το προσωπικό και οι εργαστηριακές εγκαταστάσεις που υπάρχουν στην Αττική είναι υψηλής εξειδίκευσης και οφείλουμε να τα αξιοποιήσουμε μιας και η έρευνα αποτελεί ισχυρό αναπτυξιακό εργαλείο. Ακόμα και η συμμετοχή στα χρηματοδοτούμενα προγράμματα της σελ. 87 του νέου ΠΕΣΔΑ μπορεί και πρέπει να έχει και ερευνητικό σκέλος για τη βελτιστοποίηση και αριστοποίηση των μέσων και των μεθόδων που θα εφαρμοστούν.
Όσον αφορά το κομμάτι της αυτοδιοίκησης α’ βαθμού, στη σελ. 21 αναφέρεται η δημιουργία εγκαταστάσεων υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων ανά ομάδα δήμων, στα οποία όμως θα πρέπει από κάπου να εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους. Ακόμα και στα πρακτικά της Εκτελεστικής Επιτροπής εκφράστηκαν αμφιβολίες ως προς την πρόβλεψη αυτή. Επίσης δεν είναι άμεσα ορατά τα οικονομικά οφέλη/κίνητρα που θα έχουν οι δήμοι στο να μειώσουν τα κοινά σκουπίδια και να αυξήσουν την ανακύκλωση (σελ. 34). Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι τα Τοπικά Σχέδια που προβλέπονται δεν θα μείνουν μετέωρα, αλλά η δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε θα οδηγήσει σε συγκεκριμενοποίηση του Σχεδιασμού.
Τέλος, το πιο φλέγον θέμα, κατά κοινή ομολογία, είναι αυτό του κλεισίματος του Χ.Υ.Τ.Α. Φυλής, για το οποίο δυστυχώς δεν υπάρχει σαφής χρονικός ορίζοντας, όπως τονίζουν και οι επιτροπές κατοίκων της περιοχής. Είναι ένα θέμα στο οποίο πρέπει να υπάρξει σαφής δέσμευση καθώς επίσης και ενημέρωση σε τακτική βάση, μέσω του διαδικτύου, μαζί και με την πορεία υλοποίησης του νέου ΠΕΣΔΑ Αττικής».
