Ήταν μια γραμμένη, που στη διάλεκτο των Σαρακατσαναίων σημαίνει πανέμορφη, λαογραφική ημερίδα με θέμα τους Σαρακατσαναίους – ποιμένες – σκηνίτες που διοργάνωσε το Λύκειον των Ελληνίδων Ραφήνας και μάγεψε όσους την παρακολούθησαν.
Είναι ίσως η πρώτη φορά αν δε με απατά η μνήμη μου, που το Λύκειο της Ραφήνας αφήνει την πεπατημένη εκδηλώσεων αποκλειστικά και μόνο για Μικρασιάτες πρόσφυγες και προχωρά στη παρουσίαση των Σαρακατσαναίων, νομαδικής φυλής που ως αιώνιοι περπατάρηδες σ’ ένα ατέλειωτο ετήσιο ταξίδι μεταξύ βουνού – χειμαδιού από αιώνες στο Πεντελικό βουνό.
Μια φυλή ποιμένων που τα λιβάδια ήταν ο τόπος τους, αν και ποτέ δεν τα διεκδίκησαν μέχρι τη 10ετία του ΄60 – ΄70, οπότε εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε διάφορες περιοχές όπως τη Πεντέλη, τη Νταού, τον Ωρωπό, το Διόνυσο, τη Ν. Μάκρη, τη Ραφήνα, τα Σπάτα, τη Κερατιά κι αλλού.
Μια φυλή που διατήρησε τη γλώσσα της απ’ την αρχαιότητα, δεν την έχασε τη Ρωμαϊκή εποχή, ούτε δέχτηκε ξένες επιρροές μέσω προσμίξεων με άλλες φυλές, αφού παντρεύονταν αποκλειστικά και μόνο άτομα της φυλής τους.
Μια φυλή απλή, πρωτόγονη, σπαρμένη σ’ όλο το κορμό της Ελληνικής χερσονήσου, αμόλυντη από αλλόφυλες επιμιξίες, με οδηγό το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.
Μια φυλή που διατήρησε τον αψύ και σκληροτράχηλο χαρακτήρα της, χωρίς στρογγυλέματα, ακόμα και σήμερα παρότι πλέον έχει εμποτιστεί με παντρολοήματα με αλλοφύλους.
Μια φυλή που υποδέχτηκε τους αρβανίτες και μετέπειτα τους πρόσφυγες, με τους οποίους έμελλε να συνυπάρξουν, να συγκατοικήσουν, να δημιουργήσουν οικογένειες στα κοινά πλέον λιβάδια της πατρίδας.
Ένα κομμάτι του Ελληνικού λαού, μια ξεχωριστή λαότητα που η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αυτοί είναι οι Σαρακατσαναίοι που ζουν σήμερα ανάμεσά μας χωρίς να υποπτευόμαστε καν την μακραίονα ιστορία τους, εμείς οι νεοκάτοικοι, αλλά κι Αρβανίτες κι οι πρόσφυγες που κατοικούμε μόνιμα την αν. Αττική.
Τη φυλή των Σαρακατσαναίων λοιπόν, μέσω του Λυκείου υποδέχτηκε φιλόξενα ο οικοδεσπότης δήμαρχος Ρ-Π Βασίλης Πιστικίδης ευχαριστώντας τη πρόεδρο Χριστίνα Παναγιώτου και τα μέλη του Λυκείου για την πρωτοβουλία τους αυτή. Μάλιστα ξάφνιασε ευχάριστα το φιλοξενούμενο Σαρακατσάνο δήμαρχο Πεντέλης Δημήτρη Στεργίου – Καψάλη δωρίζοντάς του ένα κλαδάκι ελιάς, ο οποίος μη έχοντας προνοήσει ώστε να ανταποδώσει το δώρο, τον προσκάλεσε στο παραδοσιακό αντάμωνα των Σαρακατσαναίων στο δήμο του υποσχόμενος να ότι θα τον αφήσει να χορέψει μπροστά, κρατώντας μάλιστα και τον φλάμπουρα των Σαρακατσαναίων.
Αυτή την όμορφη ιστορία της φυλής των Σαρακατσαναίων ή τουλάχιστον ένα μέρος αυτής, είχαμε την ευχαρίστηση να γνωρίσουμε, μέσα από πολλές φωτογραφίες που κάλυψαν του τοίχους της αίθουσας πολλαπλών χρήσεων του 1ου δημοτικού σχολείου Ραφήνας, αλλά και τις διηγήσεις των Σαρακατσαναίων ομιλητών που τόσο παραστατικά μας οδήγησαν νοερά στο πλούσιο παρελθόν της φυλής τους.
Ο Ηρακλής Κυροδήμος, καθηγητής Μ.Ε., δάσκαλος παραδοσιακών χωρών, που ήρθε απ’ τη Λαμία εκπροσωπώντας το σύλλογο Σαρακατσαναίων Φθιώτιδας «ο Κατσαντώνης», με πλούσια παρουσία λαογραφικού περιεχομένου στο κανάλι ‘’1’’ της Λαμίας, μας ‘’περπάτησε’’ στις ρίζες της φυλής του σ’ ένα οδοιπορικό με βάση τις εικόνες, πολλές εκ των οποίων ήταν ζωγραφισμένες καθώς τα χρόνια εκείνα τα παλιά δεν υπήρχαν ακόμα φωτογραφικές μηχανές, δείχνοντάς μας με τη γκλίτσα του πρόσωπα και καταστάσεις.
Ο συγγραφέας Γιώργος Φυτιλής υπερήφανος ότι γεννήθηκε σε μια στάνη, μίλησε για τη λαϊκή γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων και τους Σαρακατσαναίους, που ο Δανός Hoeg σε έρευνα του 1926 απέδειξε ότι η σαρακατσαναίϊκια γλώσσα είναι καθαρά Ελληνική συνέχεια της Ομηρικής. Μάλιστα έφερε ως παράδειγμα χαρακτηριστικές λέξεις κυρίως από τραγούδια και τις συνέκρινε με αυτές που αναφέρονται σε αρχαία κείμενα. Εμείς διαλέξαμε μια τη ‘’γραμμένη’’ που σημαίνει πανώρια – πανέμορφη να βάλουμε στο τίτλο για να τιμήσουμε όσο γίνεται αυτό το διαβατάρικο λαό που η φύτρα του κρατά απ’ τα πρώτα νομαδικά φύλα, που τόσο μας εντυπωσίασε η μακραίωνα ιστορία του.
Η Σαρακατσάνα Ασπασία Μπούρχα, εκπαιδευτικός και ζωγράφος, που στους πίνακές της απεικονίζει μια θαυμάσια μνήμη των παιδικών της χρόνων, μέσα στο κονάκι, μέσα στα ήθη και έθιμα της νομαδικής της φυλής. Μάλιστα σ’ ένα ξεχωριστό πίνακα που αναπαριστά μια βελανιδιά πού ‘χει στο κόρφο του κορμού της σκαλισμένη την εικόνα του Αγίου Γεωργίου προστάτη Αγίου των Σαρακατσάνων όπως συνήθιζαν να κάνουν ως χώρο λατρείας αφού εκκλησίες δεν μπορούσαν να έχουν, έχει χρησιμοποιήσει φύλλα της δικιάς μας βελανιδιάς για τα φύλλα του πίνακα.
Ο Δημήτρης Στεργίου – Καψάλης δήμαρχος Πεντέλης απόγονος των εκεί Σαρακατσαναίων συγκλονιστικός στην αφήγηση και εξιστόρηση των διαφόρων οικογενειών που ζουν στην ευρύτερη περιοχή τα επίθετα των οποίων μας είναι τόσο οικεία χωρίς να γνωρίζουμε την καταγωγή τους, Σκουφαίοι, Τσιρκαίοι, Μπισμπιρουλαίοι τόσοι και τόσοι που δεν μπορέσαμε να συγκρατήσουμε. Εκείνο ωστόσο που συγκρατήσαμε είναι ο ιδιότυπος τρόπος ζωής τους, αλλά κι ο σκληροτράχηλος χαρακτήρας τους που σμιλεύτηκε απ’ τη σκληρή ζωή παλεύοντας διαρκώς με τα στοιχεία της φύσης, που δεν τους επέτρεψε ποτέ να υποταχτούν στο Τούρκο κατακτητή, ο οποίος τους ονόμασε Καρά-κατσάν δηλ. Μαύροι – ανυπότακτοι.
Η Άννα Μιχοπούλου επιστημονική συνεργάτρια του ιστορικού αρχείου του Λ.Ε.Ρ., ερευνήτρια της τοπικής ιστορίας, μίλησε τέλος για τους Σαρακατσαναίους της Ραφήνας και του Πικερμίου.
Η γραμματέας του Λυκείου Εύη Γκατσοπούλου συντόνισε τη συζήτηση και το έκανε με πολύ μεγάλη επιτυχία προσπαθώντας να μην αφήσει τους ομιλητές να πλατειάσουν σ’ ένα τόσο προσφιλές γι’ αυτούς θέμα.
Έτσι τέλειωσε το Α΄ μέρος, που παρακολούθησαν με ενδιαφέρον ο Δήμαρχος Ρ-Π κ. Πιστικίδης, ο πρόεδρος του Δ.Σ. κ. Μισοκοίλης, οι αντιδήμαρχοι κύριοι Μπουρνούς και Παλπατζής, ο πολιτευτής κ. Καντερές, ο πρόεδρος του ΔΟΠΑΠ κ. Δουβίτσας και πολλοί κάτοικοι και επισκέπτες.
Στο Β’ μέρος έγινε διδασκαλία παραδοσιακών χωρών υπό την καθοδήγηση του Ηρακλή Κυροδήμου, και φυσικά φαγητό και το απαραίτητο υπ’ αυτές τις συνθήκες γλέντι.
