Όπως πέρσι και φέτος η πανδημία μας στερεί τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε τα Θεία πάθη στους ναούς, ωστόσο δεν μπορεί να μας στερήσει την αναπόληση άλλων εποχών όταν ζούσαμε το Θείο πάθος στις εκκλησίες των χωριών και των νησιών μας με τα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα κάθε τόπου. Κλείνω τα μάτια και μεταφέρομαι νοερά χρόνια πριν στην Ύδρα. Εκεί που έζησα κάθε Πάσχα των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων.
Μεγάλη Πέμπτη βράδυ μετά το τέλος της λειτουργίας των παθών, στον Άη Γιάννη στα Καμίνια. Όλα τα παιδιά, κορίτσια κι αγόρια μαζευόμασταν στην εκκλησία για το στολισμό του Επιταφίου. Εκείνη την εποχή, πολύ μακρινή για αρκετούς, έφηβες κοπέλες στόλιζαν τον Επιτάφιο. Χρησιμοποιούσαν λουλούδια που όλες οι νοικοκυρές φρόντιζαν να φέρουν στην εκκλησία, κυρίως μωβ διπλές βιολέτες και κάτασπρες κάλλες (κρίνοι σαν χωνιά που υπάρχουν άφθονες αυτή την εποχή) και μπουμπούκια εσπεριδοειδών, που οι κοπέλες με υπομονή έδεναν με βελόνα και κλωστή δημιουργώντας μοσχοβολιστές γιρλάντες.
Τις «παχιές» γιρλάντες από βιόλες τύλιγαν ολόγυρα στα κολονάκια του Επιταφίου, στο κουβούκλιο εναπόθεταν βιολέτες, άσπρες εναλλάξ με μωβ, τις γωνιές διακοσμούσαν με άσπρες κάλλες. Η τελική πινελιά ήταν το δέσιμο των γιορντανιών από λεμονανθούς διαγώνια στο εσωτερικό του Επιταφίου. Ο ανθοστολισμός του Επιταφίου πάντα με αυτά τα βασικά λουλούδια, ποίκιλε ανάλογα με την φαντασία των κοριτσιών που διαγωνίζονταν ποια ενορία θα παρουσίαζε τον πιο εντυπωσιακά στολισμένο Επιτάφιο, σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή που ακόμα και στο πιο μικρό χωριό επαγγελματίες αναλαμβάνουν στο στολισμό.
Όση ώρα οι κοπέλες στόλιζαν τον Επιτάφιο, οι μικρότερες βοηθούσαν όπου χρειάζονταν ή έψελναν στα ψαλτήρια με μεγαλύτερα ή συνομήλικά τους αγόρια. Η εκκλησία μοσχοβολούσε απ’ τις μεθυστικές μυρωδιές των λουλουδιών κι αντιλαλούσε απ’ τις παιδικές ψαλμωδίες κάτω απ’ το μυστηριακό φως των κεριών. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε ηλεκτρικό σε πολλές εκκλησίες της Ύδρας και σπίτια. Τι γλυκιές αναμνήσεις Θεέ μου!
Μεγάλη Παρασκευή πρωί ο Επιτάφιος πανέτοιμος έμπαινε στην εκκλησία λίγο πριν την Αποκαθήλωση του Αχράντου Σώματος του Χριστού. Μετά την Αποκαθήλωση κοπελιές, νεαροί και παιδιά, αν και ξάγρυπνοι δεν πηγαίναμε σπίτι, αλλά παίρναμε τις ρούγιες, στην Ύδρα μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν οχήματα στο νησί, τρέχοντας στις διάφορες ενορίες απ’ άκρη σ’ άκρη του νησιού να δούμε τους άλλους Επιταφίους και να κάνουμε τη σύγκριση μεταξύ τους.
Έζησα Μεγάλη Παρασκευή με ψιλόβροχο ή δυνατή βροχή που δεν μας απέτρεψε παρά να πάμε τουλάχιστον στις πιο κοντινές ενορίες να προσκυνήσουμε τους Επιταφίους. Έζησα όμως και Μεγάλη Παρασκευή ηλιόλουστη και ζεστή, τόσο που μετά την περατζάδα στις πιο κοντινές ενορίες και την επιστροφή στο Μεγάλο Καμίνι, να τρέχουμε στο Μικρό Καμίνι για το πρώτο μας μπάνιο. Ακόμα και τώρα που γράφω αυτές τις αράδες, αισθάνομαι την κρυάδα που πήρα μια εποχή που το Πάσχα έπεσε πολύ νωρίς, όταν πέσαμε στη θάλασσα κι ήταν κρύα σαν να είχε παγάκια. Η θάλασσα της Ύδρας είναι πάντα κρύα καθώς είναι πολύ βαθιά μόλις ελάχιστα μέτρα απ’ την ακτή, αλλά αυτή τη φορά ήταν απίστευτα πιο κρύα. Οι παραλίες επίσης δεν έχουν άμμο – εκτός από κάποιες που βρίσκονται αρκετά μακριά απ’ τον κεντρικό ιστό – αλλά χοντρά βότσαλα και πολύ γλιστερά… πρέπει να είσαι εξοικειωμένος να περπατάς πάνω τους χωρίς να πέσεις.
Μεγάλη Παρασκευή βράδυ στον Άη Γιάννη Καμινίων ήταν η μέρα που περιμέναμε τα κορίτσια. Δεν ντυνόμαστε τότε μυροφόρες – στα μαύρα ντύνονταν μόνο όσα παιδιά είχαν τάμα – αλλά εμείς ψέλναμε τα εγκώμια, στέκοντας δεξιά κι αριστερά του Επιταφίου. Θυμάμαι τον παπά Αντώνη νέο παπά τότε με την οικογένειά του, τον κήπο του γεμάτο αρωματικά φυτά, σπάνια στην Ύδρα λόγω έλλειψης νερού – πίναμε νερό απ’ τις στέρνες που υπήρχαν σε κάθε σπίτι – που ήταν πολύτιμο και δεν σπαταλιόταν εύκολα, να δίνει σ’ όποιον του ζητούσε μαϊντανό ή άνηθο.
Ο παπά Αντώνης λοιπόν μας μάζευε όλη την Μεγαλοβδομάδα και μας μάθαινε να ψέλνουμε τα εγκώμια. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής πανέτοιμες πλέον, ψέλναμε εναλλάξ τα εγκώμια, με στεντόρειες φωνές πασχίζοντας να ξεπεράσουμε την απέναντί μας ομάδα. Οι κοριτσίστικες ψαλμωδίες μας μ’ αυτόν τον ανταγωνισμό, ακούγονταν ως έξω απ’ την εκκλησία, τότε βλέπετε δεν υπήρχαν μικρόφωνα και μεγάφωνα, οπότε ήταν ένα σπουδαίο γεγονός ν’ ακούγονται τα εγκώμια ως έξω.
Η περιφορά του Επιταφίου απ’ την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου μέχρι κάτω στη θάλασσα ήταν αρκετά μακρινή κι όταν φτάναμε στο γραφικό ψαρολίμανο στο Μεγάλο Καμίνι, ο Επιτάφιος έμπαινε στην θάλασσα, με τους άντρες που τον κρατούσαν τότε να περπατούν με τα παπούτσια μέσα στο νερό, κάποιες φορές γλιστρώντας με το Επιτάφιο να γέρνει επικίνδυνα. Βλέπετε ο Υδραίοι καπεταναίοι απ’ τα παλιά, δεν επιτρέπεται να μην ευλογήσουν τη θάλασσά τους με τη Χάρη του Επιταφίου. Όταν ο Επιτάφιος επέστρεφε στην εκκλησία τον κρατούσαν ψηλά μπροστά στην είσοδο, ώστε όλοι ανεξαιρέτως να περάσουμε από κάτω για να μπούμε μέσα. Τι όμορφα έθιμα έχει η ορθόδοξη πίστη μας, τι μοναδικές αναμνήσεις για όσους τα έχουμε ζήσει λιτά κι απέριττα, αλλά τόσο μα τόσο αληθινά και πηγαία…
Καλό Πάσχα φίλες και φίλοι. Καλή Ανάσταση!
