Η Παναγία λατρεύεται στη Ραφήνα με τρεις Ναούς αφιερωμένους στη Θεομήτορα σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, τη Παντοβασίλισσα αφιερωμένη στο Γενέσιον της Παναγίας που αποτελεί τον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης, την Παναγίτσα αφιερωμένη στην Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (εννιάμερα της Παναγίας) και τη Θεοτόκο στα Περιβολάκια αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
ΠΑΝΤΟΒΑΣΙΛΙΣΣΑ (Η ΠΑΝΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ) ΡΑΦΗΝΑΣ
O Ιερός Ναός της Παναγίας της Παντοβασίλισσας (τῶν Πάντων Βασίλισσας) βρίσκεται στο κέντρο της Ραφήνας και κτίστηκε στην πενταετία 1945 – 1950. Εφημέριος ήταν ο αρχιμ. π. Στέφανος Πέππας, ο οποίος μαζί με τους επιτρόπους Αλέκο και Ζαφείρη Μεχτάρη και Κύριλλο Παπαδόπουλο ξεκίνησαν ενέργειες για την ανοικοδόμηση ενός καινούριου ναού που θα στέγαζε μέσα τις ελπίδες όλων των προσφύγων που ήλθαν και στέριωσαν σ’ αυτόν τον τόπο.
Κινητοποιήθηκαν όλοι οι κάτοικοι, πρόσφυγες και μη, για να συμβάλλουν στο έργο αυτό. Άλλοι προσέφεραν προσωπική εργασία και άλλοι χρηματική βοήθεια. Τα σχέδια και την μελέτη ανεγέρσεως του ναού τα έκανε ο εξαίρετος αρχιτέκτονας Σόλων Κυδωνιάτης και εργολάβος ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Κεχαγιόγλου.
Πρόεδρος της ερανικής επιτροπής ήταν ο Βασίλειος Βουδούρης. Τα υπόλοιπα μέλη ήταν οι Χρυσὸς Σταυρίδης, Φώτης Λογοθέτης, Χρυσούλα Κατσικοπούλου, Μαρίκα Μεχτάρη και Φωτεινὴ Μεχτάρη.
Με την αποπεράτωση της εκκλησίας οι Τριγλιανοί αντιμετώπισαν το πρόβλημα των εικόνων. Με τι εικόνες θα στόλιζαν τη νέα εκκλησία; Επιτροπή πήγε στο Βυζαντινό Μουσείο με σκοπό να ζητήσει τα κειμήλια, ωστόσο το μουσείο ήταν ανένδοτο να δώσει την «Αγία Επίσκεψη», λόγω της μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής της αξίας.
Τελικά, μετά από πολύ κόπο κατόρθωσαν να τους δοθεί μόνο η εικόνα της Παντοβασίλισσας. Αλλά μαζί με αυτήν, τους δόθηκαν πολλές παλιές άλλες εικόνες μικρασιατικές και ντόπιων μοναστηριών από τις αποθήκες του Μουσείου.
Η πάνσεπτη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Παντοβασίλισσας, είναι το ιερότερο και πολυτιμότερο κειμήλιο των προσφύγων και πρώτων κατοίκων της Ραφήνας. Η εικόνα είναι έργο των πρώτων μεταβυζαντινών χρόνων του 14ου-15ου αιώνα και κοσμούσε πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή την παλαίφατη Μονή Παντοβασίλισσας και μετέπειτα Ενοριακό Ναό στη Τρίγλια Βιθυνίας.
Κατά την εκκένωση της Τρίγλιας, με την προσωπική φροντίδα του εφοπλιστή Φίλιππου Καβουνίδη η εικόνα διασώθηκε και μαζί με την επίσης μοναδική εικόνα της Αγίας Επισκέψεως και άλλα κειμήλια μεταφέρθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Από τότε μέχρι σήμερα η εικόνα της Παντοβασίλισσας αποτελεί για τους πρόσφυγες αλλά και όλους τους κατοίκους της Ραφήνας την «εφέστεια» και προστάτιδα και θαυματουργό εικόνα τους.
Το 1992 κατά τη συντήρησή της από το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών εμφανίστηκε στην πίσω πλευρά η εικόνα της Σταυρώσεως του Κυρίου μας από την οποία λείπει το πρόσωπο της Παναγίας, γεγονός που επιβεβαιώνει την πληροφορία ότι η εικόνα αυτή ήταν λιτανευτική, και κατά παράδοση προσπάθησαν να την κόψουν (εξ ου και η απουσία του προσώπου της Παναγίας από την εικόνα της Σταυρώσεως), για να την προσαρμόσουν στο τέμπλο της Παντοβασίλισσας στη Τρίγλια.
ΠΑΝΑΓΙΤΣΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΡΑΦΗΝΑΣ
Ο ναΐσκος της Παναγίτσας κτίστηκε το 1746 και ήταν η μοναδική εκκλησία που αντίκρυσαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες όταν έφθασαν στη νέα τους πατρίδα το 1923. Βρίσκεται σ’ ένα λοφίσκο μόλις λίγα μέτρα μακριά απ’ τη θάλασσα και λειτούργησε επίσης ως πρώτο σχολείο για τα προσφυγόπουλα.
Τα προσφυγόπουλα της Τρίγλιας προσαρμόστηκαν από το μεγαλοπρεπές και περίφημο σχολείο της Τρίγλιας να κάνουν μάθημα στο εκκλησάκι της Παναγίτσας. Δάσκαλός τους ήταν ο Ευστράτιος Αντωνιάδης «ο Στρατής ο Δάσκαλος» (1877-1964 ), ο οποίος ήρθε πρόσφυγας στην Ραφήνα με την οικογένειά του. Δίδαξε στο Δημοτικό σχολείο που λειτούργησε τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς (1924-25) στο εκκλησάκι της Παναγίτσας κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.
Η Παναγίτσα αρχικά εμφανίζεται ως Φανερωμένη εόρταζε όμως στα εννιάμερα της Θεοτόκου στις 23 Αυγούστου και γινόταν μεγάλο πανηγύρι από Σπαταναίους που έρχονταν με κάθε μέσο εκείνης της εποχής (κάρα κλπ.) και παρέμεναν επί 3ήμερο στη γύρω δασώδη περιοχή. Ακόμα και μετά την εγκατάσταση των προσφύγων οι Σπαταναίοι συνέχιζαν να συνεορτάζουν μαζί τους μέχρι που σιγά-σιγά μετά το πόλεμο η συνήθεια αυτή ατόνησε.
Οι πρόσφυγες απέναντι ακριβώς απ’ την Παναγίτσα επέλεξαν να τοποθετήσουν το νεκροταφείο τους, που υφίσταται έως σήμερα, πολύ μεγαλύτερο βεβαίως.
ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΠΕΡΙΒΟΛΑΚΙΑ
Στα Περιβολάκια Ραφήνας οι εκεί οικιστές θέλησαν να κάνουν ένα Ναό που να εξυπηρετεί τις λατρευτικές τους ανάγκες. Έτσι κατασκεύασαν την εκκλησία της Θεοτόκου αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Αρχικά ο ναός δεν αποτελούσε Ενορία, ωστόσο αξιολογώντας τη τοπική κοινωνία σε έναν οικισμό όπου ο πληθυσμός αυξανόταν λόγω του ότι οι παραθεριστικές κατοικίες γίνονταν μόνιμες, η Θεοτόκος έγινε Ενοριακός Ναός στον οποίο ανήκει και το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου της οικογενείας Πούλη. Στην εορτή του Αγίου από χρόνια συγκεντρώνεται πλήθος πιστών.
Σήμερα Τρίτη στη Θεοτόκο τελείται ο Μεγάλος πανηγυρικός Εσπερινός όπου πλήθος πιστών θα παρακολουθήσουν της λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας της Κοιμήσεως, κι αύριο Τετάρτη εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου τη Θεία Λειτουργία.
Αποσπάσματα από βιβλιογραφία
