Ταμένος με το ζόρι / Per grazia ricevuta (Ιταλία, 1971)
Σκηνοθεσία: Νίνο Μανφρέντι / Nino Manfredi. Με τους: Nino Manfredi, Lionel Stander, Delia Boccardo. Έγχρωμη, 122΄. Αυτή την ταινία παρουσιάζει η κινηματογραφική λέσχη Ραφήνας τη Δευτέρα 28 Μαρτίου 2016, στο ΚΑΠΗ Ραφήνας, στις 20:45. Το αφιέρωμα πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο.
Ένας χειρούργος καλείται επειγόντως σε μια μικρή ιδιωτική κλινική, όπου ένας άντρας, ο Μπενεντέτο Παρίζι, βρίσκεται σε εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση. Στην αίθουσα αναμονής, γεμάτη αγωνία βρίσκεται η έγκυος σύντροφός του Τζιοβάνα, με την οποία συζεί εκτός γάμου, ενώ η θρησκόληπτη μητέρα της μάλλον προσεύχεται για τον θάνατο του άθεου Μπενεντέτο, έτσι ώστε η κόρη της να παντρευτεί κάποιον πιστό καθολικό. Η ταινία αφηγείται την ιστορία της ζωής του Μπενεντέτο από την παιδική του ηλικία μέχρι την ενηλικίωση, ο οποίος μεγάλωσε ορφανός, με μια θεία του μέσα σ’ ένα περιβάλλον υποκρισίας, θρησκευτικού φανατισμού και καταπίεσης, στο οποίο κυριαρχούσαν η ενοχή, το αμάρτημα και η τιμωρία. Όταν μάλιστα έφτασε η ώρα της πρώτης θείας κοινωνίας, μια στιγμή πολύ σημαντική για κάθε πιστό καθολικό, ο μικρός θεωρώντας ότι είχε υποπέσει σ’ ένα πολύ σοβαρό αμάρτημα για το οποίο δεν είχε εξομολογηθεί για να πάρει άφεση, το σκάει από την εκκλησία και στην διάρκεια της φυγής του πέφτει σ’ ένα βαθύ γκρεμό. Όλοι όσοι τον ψάχνουν φοβούνται για το χειρότερο, αλλά ο Μπενεντέτο, ως εκ θαύματος, δεν έχει πάθει απολύτως τίποτα και τότε οι πάντες ξεσπούν δοξάζοντας τον Κύριο: Θαύμα, θαύμα. Θα ξανασυμβεί ένα ακόμα θαύμα και τώρα;
Ταινία που ισορροπεί θαυμάσια ανάμεσα στους δραματικούς και στους κωμικούς τόνους, γραμμένη, σκηνοθετημένη και ερμηνευμένη από τον Νίνο Μανφρέντι, το Ταμένος με το ζόρι βραβεύτηκε ως καλύτερη ταινία πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Κανών του 1971, κατέκτησε κοινό και κριτική και υπήρξε η μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία στην Ιταλία τη χρονιά 1970-71. Ο Νίνο Μανφρέντι αποφεύγοντας τα κλισέ και τις ευκολίες της ιταλικής κωμωδίας θίγει με ευαισθησία και χιούμορ δύσκολα και σύνθετα θέματα: την πίστη, την αθεΐα, την εκκλησιαστική υποκρισία και τα θρησκευτικά ταμπού, την δεισιδαιμονία, και το πώς η καταπιεστική καθολική εκπαίδευση μπορεί να ευνουχίσει το άτομο. Και όλα αυτά με ειλικρίνεια κι ένα ειρωνικό βλέμμα που αποφορτίζει τις δραματικές καταστάσεις. Εξαιρετική η επιλογή των χώρων στα εξωτερικά γυρίσματα και θαυμάσια η ερμηνεία του Λάιονελ Στάντερ στον ρόλο του Ορέστε, φαρμακοποιού-φιλόσοφου-σφόδρα αντικληρικού και μέντορα του Μπενεντέτο.
Κριτική
Παρ’ όλη την επιφανειακή ελαφρότητα, επιβεβαιωμένη από την μεγάλη επιτυχία στο κοινό και την δημοτικότητα της μουσικής της, μπορεί κανείς να την τοποθετήσει με σιγουριά ανάμεσα στις πιο «μπεργκμανικές» ταινίες που παρήγαγε ο ιταλικός κινηματογράφος.
Το αντικληρικός pamphlet, που επιδεικνύει την εχθρότητα της μόδας εκείνη την περίοδο με τα αναμενόμενα στοιχεία τους (σεξοφοβική εκπαίδευση, λαϊκή δοξασία, θρησκοληψία, θρησκευτική υποκρισία), στην πραγματικότητα διηγείται την ιστορία ενός ανθρώπου γεμάτου από ερωτήματα και που ψάχνει απαντήσεις. Ενώ η ταινία είναι πλημμυρισμένη με θρησκευτικό σκεπτικισμό, ο Μανφρέντι/σκηνοθέτης αποφεύγει μια ξεκάθαρη θέση και η τελική κρίση μένει στον θεατή στην τελευταία ατάκα που, με την απλή της κοινοτοπία, ξαναπροτείνει την αμφιβολία χωρίς να την διαλύει.
Ακόμη ο Μανφρέντι/ηθοποιός αποδεικνύει ότι κατέκτησε την πλήρη καλλιτεχνική ωριμότητα, ξεκόβοντας οριστικά από τον δημοφιλή τηλεοπτικό ρόλο του λαϊκού επαρχιώτη. Και είτε με την ιδιότητα του σκηνοθέτη είτε με του ηθοποιού, καταφέρνει να εξισορροπήσει μοιράζοντας επιδέξια τους κωμικούς και τους δραματικούς τόνους.
