Στα πλαίσια του διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Νεότερα από την Ελλάδα της ρωμαϊκής εποχής», που φιλοξένησε το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, την Παρασκευή 9 Οκτωβρίου ο καθηγητής αρχαιολογίας Στ. Κατάκης παρουσίασε τα συμπεράσματα από την συστηματική αρχαιολογική έρευνα που γίνεται στην περιοχή της Ραφήνας από το 2013 μέχρι το 2015.
Εισαγωγικά ο καθηγητής αναφέρθηκε στα ευρήματα των πρώτων ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στη περιοχή αυτή της Ραφήνας την δεκαετία του 1970 από τη Β΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η οποία είχε κάνει και την απαλλοτρίωση της έκτασης αυτής. Τότε, είχε βρεθεί ένα μεγάλο τμήμα λουτρού των ρωμαϊκών-υστερορωμαϊκών χρόνων στο κέντρο του χώρου και λείψανα ενός μεγάλου επιμήκους οικοδομήματος στα βορειοανατολικά. Με δοκιμαστικές τομές είχαν εντοπιστεί και κάποια άλλα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ενός συγκροτήματος που περιελάμβανε ένα ελαιοτριβείο και ένα κεραμικό κλίβανο. Στην συνέχεια ο κύριος Κατάκης παρουσίασε τα ευρήματα της ανασκαφής που πραγματοποιεί η ομάδα του εδώ και τρία χρόνια με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΛΚΕ) και της Β΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι μέχρι σήμερα αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή δεν έχουν δώσει σαφή στοιχεία για τη θέση της αρχαίας πόλης της Ραφήνας.
Η αρχική ερμηνεία του ανασκαπτόμενου οικοδομικού συγκροτήματος μέχρι πρόσφατα ήταν πως πρόκειται για τμήμα κάποιας αγροικίας- έπαυλης. Επομένως η επικρατέστερη θεωρία για το Βαλανείο της Ραφήνας ήταν πως επρόκειτο για ιδιωτικό χώρο.
Ξεχωριστή σημασία για την αρχαιολογική ερμηνεία του χώρου απέκτησε το ελαιοτριβείο που βρέθηκε στο χώρο της ανασκαφής. Και αυτό διότι το 2014 αποκαλύφθηκε μια επιγραφή στη ανατολική όψη της λίθινης λεκάνης του ελαιοτριβείου, που χρονολογείται κατά τον πρώιμο 3ο αιώνα μ. Χ. Η επιγραφή αυτή αναφέρει το όνομα μια γυναίκας της εποχής εκείνης, που δώρισε την κατασκευή. Αναφέρεται επίσης το όνομα του συζύγου της και το όνομα του τεχνίτη. Τέλος για τον προσδιορισμό του χρόνου κατασκευής, αναφέρεται το όνομα του τότε άρχοντα. Αυτή η επιγραφή θέτει σε αμφισβήτηση την άποψη πως ο χώρος ήταν ιδιωτικός και οδηγεί σε νέες ερμηνείες για τη λειτουργία του χώρου, που πιθανόν να είχε δημόσιο χαρακτήρα. Ίσως να επρόκειτο για αγορά με βιοτεχνικές χρήσεις όπου θα μπορούσε να υπάρχουν και δημόσια λουτρά καθώς και αποθηκευτικοί χώροι.
Ο καθηγητής επεσήμανε επίσης πως η ερμηνεία που είχε δώσει ο Ι. Τραυλός για το επονομαζόμενο «Βορειοανατολικό Κτήριο» ως παλαιοχριστιανική εκκλησία δεν είναι σωστή και λόγω προσανατολισμού και άλλων τμημάτων τοίχων που στο μεταξύ ανακαλύφθηκαν. Σύμφωνα και με την νέα ερμηνεία του χώρου, υποστήριξε πως πρόκειται για κτίριο με αποθηκευτική χρήση.
Η Δανάη Μπασαντή είναι αρχαιολόγος
