Τα ευρήματα της Αμφίπολης μας κάνουν να νιώθουμε περήφανοι για το αρχαίο παρελθόν μας. Πόσο όμως περήφανοι μπορούμε να νιώσουμε για το πρόσφατο παρελθόν μας, το 1947, όταν ο Αμερικανός Πωλ Πόρτερ συνέταξε τη γνωστή έκθεση που φέρει το όνομά του ως επικεφαλής της Επιτροπής για την Αμερικανική βοήθεια στην Ελλάδα;
Ένα Μνημόνιο της εποχής δηλαδή, όπου ο Πόρτερ αναφέρει τα συμπεράσματά του για την πολιτικό-οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα, το οποίο ω! του θαύματος 67 χρόνια μετά, φαντάζει ποιο επίκαιρο παρά ποτέ.
Ο Πόρτερ σε αποσπάσματα της αναφοράς του γράφει:
«Απ’ ότι μπόρεσα να διαπιστώσω, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καμιάν άλλη πολιτική πρακτική από το να εκλιπαρεί για ξένη βοήθεια ώστε να διατηρηθεί στην εξουσία απαριθμώντας θορυβωδώς τις θυσίες της Ελλάδος. Στόχος της είναι να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση των προνομίων μίας μικρής κλίκας εμπόρων και τραπεζιτών, οι οποίοι αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα.
Η κλίκα αυτή είναι αποφασισμένη να υπερασπίσει με κάθε μέσο τα οικονομικά της συμφέροντα και δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το τι μπορεί να στοιχίσει αυτό στην οικονομία της χώρας. Τα μέλη αυτής της κλίκας επιθυμούν να διατηρήσουν άθικτο ένα φορολογικό σύστημα που τους ευνοεί, με αληθινά σκανδαλώδη τρόπο.
Αντιτίθενται στον έλεγχο συναλλάγματος, γιατί αυτό θα τους εμποδίσει να εξάγουν τα κέρδη τους στις τράπεζες του Καΐρου και της Αργεντινής. Δεν διανοήθηκαν ποτέ να επενδύσουν τα κέρδη τους στη δική τους χώρα για να βοηθήσουν στην αναστήλωση της εθνικής οικονομίας.
Τα συμφέροντα των εφοπλιστών προστατεύονται επίσης με σκανδαλώδη τρόπο. Η ελληνική εμπορική ναυτιλία ανθεί στην εποχή μας και οι εφοπλιστές κερδίζουν τεράστια ποσά, αλλά το χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος δεν αποκομίζει κανένα όφελος απ’ αυτό. Οι μισθοί των ναυτικών γυρίζουν στην Ελλάδα, αλλά οι εφοπλιστές ασφαλίζουν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους στις ξένες χώρες.
Κάθε επιχείρηση θα έπρεπε να πληρώνει μια σημαντική εισφορά στο κράτος, κάτω από την προστασία του οποίου λειτουργεί. Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για την περίπτωση των εφοπλιστών, που τα μεγαλύτερα κέρδη τους προέρχονται από τα «Λίμπερτις», τα οποία τους παραχώρησε η αμερικανική Ναυτική Αποστολή με την εγγύηση του ελληνικού κράτους.
Η ομάδα πίεσης της καλής κοινωνίας – οι κομψοί κοσμοπολίτες που έχουν την έδρα τους στις Κάννες, στο Σαιν Μόριτς και στην αθηναϊκή πλατεία Κολωνακίου – θα ενεργοποιηθεί. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι άνθρωποι πολύ γοητευτικοί, που μιλάνε πολύ καλά τα αγγλικά. Είναι πάντοτε πρόθυμοι, όταν πρόκειται να εξυπηρετήσουν την αμερικανική αποστολή για τα δικά τους συμφέροντα.
Θυμάμαι ακόμα ένα από τα πιο επίσημα γεύματα ενός από τους σημαντικότερους τραπεζίτες, που με είχε καλέσει στη βίλα του στην Αθήνα. Είχε τρεις σερβιτόρους με λιβρέα, μια ποικιλία απ’ τα πιο φίνα κρασιά και φαγητά διάφορα, περίφημα γαρνιρισμένα. Κατά τη διάρκεια του γεύματος, ένας από τους αντιπροσώπους της κλίκας που ανέφερα άρχισε να εξυμνεί τις ομορφιές της ζωής κοντά στη θάλασσα, καθώς και τις χαρές των αριστοκρατικών σπορ.
Η αντίθεση ανάμεσα στο γεύμα αυτό και στα παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα στους δρόμους της Αθήνας είναι πραγματικά τρομερή. Εδώ δεν υφίσταται κράτος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Αντ’ αυτού υπάρχει μια χαλαρή ιεραρχία ατομιστών πολιτικών, μερικοί από τους οποίους είναι χειρότεροι από άλλους, που είναι τόσο απασχολημένοι με τον προσωπικό τους αγώνα για εξουσία, ώστε δεν έχουν τον χρόνο να αναπτύξουν οικονομική πολιτική, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι είχαν την ικανότητα.
Υπάρχει μεγάλη ανομοιομορφία εις το βιοτικό επίπεδο και τα εισοδήματα ανά την Ελλάδα. Οι κερδίζοντες, δηλαδή οι βιομήχανοι, οι έμποροι, οι κερδοσκόποι και οι μαυραγορίτες, διάγουν εν πλούτω και χλιδή, το πρόβλημα δε αυτό ουδεμία κυβέρνηση το αντιμετώπισε αποτελεσματικά.
Εν τω μεταξύ οι λαϊκές μάζες περνούν μια άθλια ζωή. Οι κερδίζοντες είναι σχετικώς ολίγοι τον αριθμόν και ο συνολικός πλούτος των, περιερχόμενος εις το σύνολο του πληθυσμού θα επέφερε ελάχιστη βελτίωση των γενικών συνθηκών διαβίωσης. Αλλά ο πολυτελής τρόπος ζωής των, εν μέσω της φτώχειας συντείνει εις το να εξοργίζει τις μάζες και να υπογραμμίζει την δυστυχία των πτωχών.
Δυόμισι χρόνια μετά την απελευθέρωση η Ελλάδα βρίσκεται εις μία κατάσταση νεκρώσεως παρά την ουσιαστική εξωτερική βοήθεια και την αρμόδια εξωτερική καθοδήγηση.
Εις ολόκληρη την χώρα, απ’ άκρου εις άκρη, κυριαρχεί μία γκρίζα ανυπεράσπιστη, βαθιά έλλειψη πίστης για το μέλλον, μία έλλειψη πίστης που οδηγεί σε πλήρη απραξία προς το παρόν. Οι άνθρωποι έχουν παραλύσει από την αβεβαιότητα και τον φόβο, οι επιχειρηματίες δεν επενδύουν, οι καταστηματάρχες δεν αποθηκεύουν προμήθειες.»
Το άρθρο αναφέρεται σε επιλεγμένα αποσπάσματα της έκθεσης, χωρίς να αναφέρονται οι εκτιμήσεις και οι προτάσεις του γράφοντος, σχετικά με την αμερικανική βοήθεια, που είναι πολύ σκληρότερες από το σημερινό μνημόνιο.
Τελικά είμαστε ένας λαός αξιολύπητος. Ένας λαός, ο οποίος δεν μαθαίνει απ’ τα παθήματά του και εξακολουθεί να κάνει τα ίδια λάθη.
Και να σκεφτεί κάποιος ότι εκείνη την εποχή μόλις η πατρίδα είχε βγει από ένα πόλεμο όπου οι Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους και ένα εμφύλιο όπου έχασαν ότι πιθανόν θα κέρδιζαν, αν αντί να αλληλοσκοτώνονταν, προχωρούσαν αγκαλιασμένοι για την αναστήλωση της καταστραμμένης χώρας τους.
Τόσο ίδια κατάσταση, όπως αυτή που ζούμε. Μόνο που σήμερα δεν ρέει αίμα στους δρόμους, παρά μόνο στις ψυχές των ανθρώπων.
