Συντάκτης: Γρηγόρης Κεντητός
Τη δεκαετία του ’60, σε μία Ελλάδα που θεωρούσε τη μετάφραση των αρχαίων ελληνικών κάτι σχεδόν ιερόσυλο, ένας καθηγητής στάθηκε απέναντι στο ρεύμα. Το όνομά του ήταν Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος. Δεν κραύγαζε. Δεν κατέκρινε. Έπειθε. Και κυρίως: δίδασκε. Πίστευε βαθιά ότι η σχέση των νεοελλήνων με τα κείμενα των προγόνων τους δεν έπρεπε να βασίζεται στην τυφλή αποστήθιση, αλλά στην κατανόηση.
Πήρε το θάρρος να φέρει το θέμα στην Ακαδημία Αθηνών. Είχε ήδη διδάξει φιλοσοφία σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, είχε αριστεύσει στην ανάλυση του Πλάτωνα, και ήξερε από πρώτο χέρι τι σημαίνει «παράδοση» και τι σημαίνει «επικοινωνία». Όταν είπε δημόσια πως «δεν είναι έγκλημα να διαβάζει ο νέος τον Θουκυδίδη στη γλώσσα του», η φράση έπεσε σαν πέτρα στη λίμνη. Δεν πνίγηκε. Προκάλεσε κύματα.
Το επιχείρημά του δεν ήταν γλωσσικό. Ήταν παιδαγωγικό. Δεν μετέφραζε για να διευκολύνει την τεμπελιά, αλλά για να αποκαταστήσει το νόημα. Ο ίδιος έλεγε πως «η σοφία των αρχαίων δεν κατοικεί στα φωνήεντα και τις καταλήξεις – αλλά στις ιδέες που γεννήθηκαν μέσα από αυτά». Πόσοι όμως ήταν έτοιμοι να το δεχτούν;
Όχι πολλοί. Δάσκαλοι τον χλεύασαν. Πολιτικοί τον αγνόησαν. Εφημερίδες υπαινίχθηκαν ότι θέλει να «ξεθεμελιώσει το Έθνος». Κι όμως, ο Θεοδωρακόπουλος έμεινε. Δεν μετακινήθηκε από το όραμα. Επέμενε πως το κράτος έχει χρέος να κάνει την Παιδεία κατανοητή. Όχι μυστικιστική. Και γι’ αυτό, συνέχισε να μεταφράζει. Όχι από ασέβεια – αλλά από αγάπη.
Κάποια στιγμή, φοιτητές τον ευχαρίστησαν γιατί «επιτέλους κατάλαβαν τι λέει ο Πλάτωνας». Αυτό ήταν το βραβείο του. Όχι οι τίτλοι. Όχι οι έδρες. Αλλά το βλέμμα ενός νέου που ένιωσε ότι ο αρχαίος λόγος μπορεί να γίνει δικός του. Σαν να τον έγραψε εκείνος. Σαν να του μιλάει προσωπικά.
Η δικαίωση ήρθε αργά. Το Υπουργείο Παιδείας άρχισε δειλά να προτείνει μεταφρασμένα κείμενα στο Λύκειο. Οι σχολικές εκδόσεις περιλάμβαναν πλέον δίπλα στο αρχαίο και το νεοελληνικό κείμενο. Οι αντιδράσεις δεν σταμάτησαν. Αλλά κάτι είχε αλλάξει. Το ταμπού είχε σπάσει.
Σήμερα, λίγοι θυμούνται τον Θεοδωρακόπουλο γι’ αυτόν τον αγώνα. Οι περισσότεροι τον αναφέρουν ως φιλόσοφο, δάσκαλο, ακαδημαϊκό. Όμως η κληρονομιά του βρίσκεται στις χιλιάδες μαθητών που, χάρη σε εκείνον, διάβασαν Πλάτωνα και κατάλαβαν γιατί τους αφορά. Όχι επειδή είναι Έλληνες. Αλλά επειδή είναι άνθρωποι.
