Ως ταμπαχανιώτικα ή μανέδες προσδιορίζουμε τα μη χορευτικά τραγούδια των αστικών περιοχών της δυτικής Κρήτης, που αναπτύχθηκαν κυρίως (όσα έχουν διασωθεί) τον 19ο και τον 20ό αιώνα σε αλληλεπίδραση του χριστιανικού και του μουσουλμανικού στοιχείου των περιοχών αυτών, καθώς και της κρητικής αστικής μουσικής με την αντίστοιχη μουσική της Μικράς Ασίας και αργότερα με το ρεμπέτικο.
Αυτά τα αστικά τραγούδια της Κρήτης ονομάζονται ταμπαχανιώτικα, από την τουρκική λέξη ταμπαχανάδες που σημαίνει βυρσοδεψία. Ωστόσο, κατά την άνθιση και ακμή αυτών των τραγουδιών φαίνεται να μην είχαν αυτήν την ονομασία.
Ο όρος ταμπαχανιώτικα, όπως σημειώνει ο Νίκος Μανιάς στη σελίδα του, δηλώνει τους περιπαθείς και μακρόσυρτους μουσικούς αυτοσχεδιασμούς της Κρήτης, οι οποίοι διακρίνονται κυρίως από το καρτερικό και μελαγχολικό ύφος τους. Τα τραγούδια αυτά, αποκαλούμενα και βαριά, εξελίχθηκαν ως παραλλαγή των αμανέδων, αντίστοιχων φωνητικά των οργανικών ταξιμιών
Τα ταμπαχανιώτικα καλλιεργήθηκαν έντονα στην εποχή μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης και την εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νησί το 1922 και ακόμη νωρίτερα, τον καιρό της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας (1899-1913). Ωστόσο, αξιοσημείωτο είναι ότι το μουσικό αυτό είδος γεννήθηκε πιθανότατα στις πόλεις των Χανιών και του Ρεθύμνου κατά το 19ο αι. ως συνέπεια του Eλληνο-Tουρκικού πολιτισμικού συγχρωτισμού στο νησί κατά την Τουρκοκρατία.
Όντας ήδη το κατεξοχήν μουσικό ρεπερτόριο των Τουρκοκρητικών (μία από τις παλαιότερες σωζόμενες μελωδίες του είδους είναι ο Σταφιδιανός μανές, που χρονολογείται γύρω στο 1890 και αποδίδεται στον εύπορο Τουρκοκρητικό σταφιδέμπορα Μεχμέτ Σταφιδάκη), πολλά από τα ταμπαχανιώτικα έχουν τις ρίζες τους στα καφέ-αμάν (café amans), τα οποία καλλιεργήθηκαν στο νησί κυρίως μετά την εγκαινίαση, τη δεκαετία 1890-1900, του ατμοπλοϊκού δικτύου που συνέδεε το Ηράκλειο με άλλα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου, όπως η Σμύρνη και η Αλεξάνδρεια.
Την περίοδο εκείνη, πλανόδια συγκροτήματα από τη Μικρά Ασία, τα οποία περιόδευαν στα προαναφερόμενα λιμάνια θα διεπιδρούσαν και θα αναμειγνύονταν με τους ντόπιους οργανοπαίκτες εγχόρδων, τόσο από τις μουσουλμανικές όσο και από τις χριστιανικές κοινότητες της Κρήτης.
Για την ακρίβεια, τα ταμπαχανιώτικα εξελίχθησαν ως η κρητική σχολή του ρεμπέτικου, αποκτώντας ένα ξεχωριστό ύφος περίπου στην εποχή του Μεσοπόλεμου, με έμφαση στις μη χορευτικές, αργές μελωδίες.
