Η γιαγιά Σταματίνα ντύθηκε, στολίστηκε. Έβαλε την καινούργια μαύρη ρόμπα της, το καινούργιο μαντήλι στο κεφάλι. Είχε προλάβει να ασπρίσει την αυλή και τα πεζοδρόμια. Η καρέκλα της έτοιμη, τα γλυκό του κουταλιού για το κέρασμα έτοιμο. Έτοιμα και τα ποτήρια για το νερό. Περίμενε…
Ο μπάρμπα Κώστας, όντας, τυφλός είχε φορέσει τα «καλά» του. Το «γιορτινό» γυάλινο μάτι του και την καλή του τραγιάσκα. Ήταν χήρος βλέπετε. Περίμενε…
Τι περίμεναν με ανυπομονησία οι δύο ηλικιωμένοι;
Μα τα Κοκά. Η «ημέρα των ηλικιωμένων» της Κερατέας / Μεσογείων.
Την επομένη ημέρα από την Καθαρή Δευτέρα γιορτάζαμε το συγκεκριμένο έθιμο. Τα Κοκά.
Την Καθαρή Τρίτη. Τα Κοκά δηλαδή τα πράγματα, τα γλυκά, τα καλούδια.
Την Τρίτη, λοιπόν, αμέσως μετά την νηστεία της Καθαράς Δευτέρας, η νύφη που ήταν είτε παντρεμένη είτε αρραβωνιασμένη έστελνε (ή πήγαινε) τα Κοκά στο σπίτι της πεθεράς. Τα Κοκά ήταν διάφορα νηστίσιμα τρόφιμα και ποτά (ζάχαρη, καφές, σταφίδες, ξερά σύκα κλπ) αλλά και ρούχα (ένα ζευγάρι παντόφλες, κάλτσες, ρόμπα ή κάτι άλλο).
Σημειώνεται ότι τα χρόνια εκείνα ήταν φτωχικά και η πεθερά υπολόγιζε σε σημαντικό βαθμό αυτού του είδους την παροχή. Δεν έλειψαν αρκετά περιστατικά «παρεξήγησης» σε περίπτωση μη τήρησης του εθίμου. Ταυτόχρονα η τήρηση του σήμαινε σεβασμό στην παράδοση αλλά και στην μητέρα του ανδρός της, την πεθερά.
Η πεθερά με την σειρά της δώριζε στην νύφη ένα κέντημα ή ένα κεφαλομάντηλο.
Στη δική μας περίπτωση ο μπάρμπα Κώστας ήταν χήρος και περίμενε αυτός τα Κοκά από τις κόρες του και τις νύφες του. Τα κρατούσε στο δικό του ντουλάπι για να κεράσει τα αγαπημένα του εγγόνια «απ’ τα δικά του».
Τα Κοκά δείχνουν την ευαισθησία των Κερατιωτών / Μεσογειτών προς την παλιότερη γενιά, τους ηλικιωμένους.
Μήπως είναι καλό να το αναβιώσουμε το έθιμο; Μήπως είναι καλό να εκμεταλλευτούμε τα καλά στοιχεία της παράδοσης μας; Μήπως σε καιρούς μύχιους, όπου όλα είναι ρευστά, πνευματικής φτώχειας είναι ώρα να γυρίσουμε λίγο πίσω για να πάρουμε τον «μίτο της Αριάδνης»;
Ας προσπαθήσουμε να αναβιώσουμε το έθιμο. Καμιά ηλικιωμένη ψυχή ας μην νιώσει μοναξιά έστω και για μια ημέρα. Ας συνοδεύσουμε τα Κοκά με μια μεγάλη αγκαλιά.
Με την ευκαιρία θα ήθελα να συνδυάσω το πανάρχαιο έθιμο αυτό, την ημέρα των ηλικιωμένων, την ημέρα της προσφοράς με το ποίημα της Κικής Δημουλά, “το σπάνιο δώρο”:
«Καινούργιες θεωρίες.
Tα μωρά δεν πρέπει να τ’ αφήνετε να κλαίνε.
Αμέσως να τα παίρνετε αγκαλιά. Αλλιώς
υπόκειται σε πρόωρη ανάπτυξη
το αίσθημα εγκατάλειψης ενηλικιώνεται
αφύσικα το παιδικό τους τραύμα
βγάζει δόντια μαλλιά νύχια γαμψά μαχαίρια.
Για τους μεγάλους, ούτως ειπείν τους γέροντες
–ό,τι δεν είναι άνοιξη είναι γερόντιο πια–
ισχύουν πάντα οι παμπάλαιες απόψεις.
Ποτέ αγκαλιά. Αφήστε τους να σκάσουνε στο κλάμα
μέχρι να τους κοπεί η ανάσα
δυναμώνουν έτσι τα αποσιωπητικά τους.
Aς κλαίνε οι μεγάλοι. Δεν έχει αγκαλιά.
Γεμίστε μοναχά το μπιμπερό τους
με άγλυκην υπόσχεση –δεν κάνει να παχαίνουν
οι στερήσεις– πως θα ‘ρθει μία και καλή
να τους επικοιμήσει λιπόσαρκα
η αγκαλιά της μάνας τους.
Bάλτε κοντά τους το μηχάνημα εκείνο
που καταγράφει τους θορύβους του μωρού
ώστε ν’ ακούτε από μακριά
αν είναι ρυθμικά μοναχική η αναπνοή τους.
Ποτέ μη γελαστείτε να τους πάρετε αγκαλιά.
Tυλίγονται άγρια
γύρω απ’ τον σπάνιο λαιμό αυτού του δώρου,
θα σας πνίξουν.
Τίποτα. Όταν σας ζητάνε αγκαλιά
μολών λαβέ μωρό μου, μολών λαβέ να απαντάτε.»
