Κρινολίνο, η μοιραία τάση της μόδας που σκότωσε χιλιάδες γυναίκες της βικτοριανής εποχής

Έφη Αλεβίζου

Λένε ότι ο πόνος είναι ομορφιά μερικές φορές -ειδικά σήμερα, την εποχή των ενέσιμων και λοιπών καλλωπιστικών τερτιπιών. Αλλά για πολλές βικτοριανές γυναίκες, η ομορφιά ήταν ο θάνατος. Ενώ ακολουθούσαν την τάση να φορούν φαρδιές φούστες με κρινολίνο τον 19ο αιώνα, χιλιάδες γυναίκες κάηκαν ζωντανές.

Αφού ήρθε στη μόδα τη δεκαετία του 1850, η μόδα αγκαλιάστηκε από γυναίκες όλου του κοινωνικού φάσματος που απολάμβαναν την ελευθερία της φαρδύτερης φούστας. Όμως, οι φούστες κρινολίνου ήταν και δύσχρηστες και εξαιρετικά εύφλεκτες.

Η τάση ήταν τελικά βραχύβια – αλλά πολύ θανατηφόρα. Κατά τη διάρκεια της βικτοριανής εποχής, υπολογίζεται ότι περίπου 3.000 γυναίκες κάηκαν ζωντανές ενώ κυκλοφορούσαν ανέμελες με το κρινολίνο τους απολαμβάνοντας τον έξτρα όγκο που τους χάριζε –κάτι που δεν μπορούσαν, όμως, να ελέγξουν.

Τι είναι το κρινολίνο, καλέ;

Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι βικτοριανές γυναίκες άρχισαν να φορούν φαρδιές, «στεφάνινες» φούστες που ονομάζονταν κρινολίνα. Μια εναλλακτική λύση αντί να φορούν πολλαπλά, αποπνικτικά στρώματα, αυτές οι φούστες ήταν δομημένα μεσοφόρια καλυμμένα με ύφασμα. Όπως γράφει η Ιστορική Εταιρεία της Μασαχουσέτης, στις γυναίκες άρεσαν τα κρινολίνα επειδή εξαλείφονταν η ανάγκη για σκληρά εσώρουχα και επέτρεπαν στη χρήστη να κινείται πιο ελεύθερα.

Ωστόσο, αυτές οι δημοφιλείς φούστες χλευάζονταν έντονα από τους άνδρες.

Όπως σημειώνει η European Fashion Heritage Association, οι φούστες με κρινολίνα μπορούσαν μερικές φορές να φτάσουν σε πλάτος τα 5,5 μέτρα. Και τα κινούμενα σχέδια της βικτοριανής εποχής διακωμωδούσαν συστηματικά αυτά τα φαρδιά και δυσκίνητα φορέματα.

Τα κρινολίνα του χλευασμού

«Εκτεταμένα! Ακριβά! Ογκώδη! Πληθωρικά! / Φούστες, μεγαλύτερες από τα προάστια της πόλης, τεράστιες! / Όχι μόνο το ύψος της μόδας / αλλά το πλάτος της μόδας είναι η ευδαιμονία του κρινολίνου» έγραφε ένα σκίτσο από το 1840 έως το 1880, σύμφωνα με το The Library Company of Philadelphia.

Το Buzzfeed αναφέρει επιπλέον ότι και άλλα βικτοριανά σκίτσα χλεύαζαν τις φούστες με κρινολίνα, απεικονίζοντάς τες τσακισμένες από τους άντρες στους χορούς και κρατώντας τις κοπέλες που τις φορούσαν σε εξωφρενικές αποστάσεις από τους υπόλοιπους καλεσμένους του πάρτι.

Αλλά το χειρότερο χαρακτηριστικό του κρινολίνου δεν ήταν για γέλια. Κατά τη διάρκεια της βικτοριανής εποχής, αυτές οι δυσκίνητες φούστες έπιαναν συχνά φωτιά – προκαλώντας το θάνατο χιλιάδων γυναικών.

Πώς το κρινολίνο σκότωσε χιλιάδες γυναίκες

Όπως σημειώνει το Buzzfeed, οι φούστες κρινολίνου ενσωμάτωναν όλα τα απαραίτητα για να προκαλέσουν μια θανατηφόρα πυρκαγιά. Ήταν κατασκευασμένες από εύφλεκτο ύφασμα με κενά μεταξύ τους που μπορούσαν να τροφοδοτήσουν τη φωτιά και ήταν τόσο φαρδιές που οι γυναίκες συχνά ακουμπούσαν ακούσια στις φλόγες από κεριά ή στις κουζίνες, ακόμα και στα ανοιχτά τζάκια.

Δεκάδες γυναίκες της Βικτωριανής εποχής κάηκαν άδοξα ζωντανές. Σύμφωνα με το BBC, μία από αυτές ήταν η Φάνι Λονγκφέλοου, σύζυγος του ποιητή Χένρι Γουάτζγουορθ Λονγκφέλου, η οποία πέθανε τον Ιούλιο του 1861 στο Cambridge της Μασαχουσέτης.

Σύμφωνα με τους New York Times «έφτιαχνε σφραγίδες για τη διασκέδαση των δύο μικρότερων παιδιών της[όταν ένα σπίρτο ή ένα κομμάτι αναμμένο χαρτί ακούμπησε το φόρεμά της και σε μια στιγμή τυλίχθηκε στις φλόγες».

Και οι αδερφές του Όσκαρ Ουάιλντ θύματά τους

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, οι ετεροθαλείς αδελφές του Όσκαρ Ουάιλντ έχασαν επίσης φρικτά τη ζωή τους όταν πήραν φωτιά οι φούστες τους. Το Atlas Obscura αναφέρει ότι οι αδελφές συμμετείχαν σε ένα αποκριάτικο πάρτι στις 31 Οκτωβρίου 1871 στην Ιρλανδία, όπου μία από τις αδελφές ακούμπησε σε ένα κερί και τυλίχθηκε στις φλόγες. Η αδελφή της προσπάθησε να της σώσει τη ζωή, αλλά και το κρινολίνο της πήρε φωτιά. Και οι δύο έχασαν τελικά τη ζωή τους.

Η Λονγκφέλοου και οι αδελφές Ουάιλντ δεν ήταν οι μόνες γυναίκες της Βικτωριανής εποχής που πέθαναν σε πυρκαγιές που σχετίζονταν με κρινολίνα. Το Buzzfeed αναφέρει ότι περισσότερες από μία μπαλαρίνες τυλίχτηκαν στις φλόγες αφού χόρεψαν πολύ κοντά στα φώτα της σκηνής, η History Daily περιγράφει ένα περιστατικό του 1863 στο οποίο πέθανε μια νεαρή υπηρέτρια κουζίνας και το Mental Floss αναφέρει ότι η αρχιδούκισσα Ματθίλδη της Αυστρίας πέθανε το 1867 ενώ προσπαθούσε να κρύψει ένα τσιγάρο πίσω από την πλάτη της φορώντας κρινολίνο.

Συνολικά, οι περισσότερες πηγές εκτιμούν ότι περίπου 3.000 γυναίκες της βικτοριανής εποχής πέθαναν επειδή τα φορέματά τους με κρινολίνα έπιασαν φωτιά.

«Ένας μέσος όρος τριών θανάτων την εβδομάδα από κρινολίνα σε πυρκαγιά, θα έπρεπε να τρομάξει τους πιο απερίσκεπτους του προνομιούχου φύλου» ανησυχούσαν οι New York Times το 1858, σύμφωνα με το BBC, «και να τις κάνει, τουλάχιστον, εξαιρετικά προσεκτικές στις κινήσεις και τη συμπεριφορά τους, αν δεν καταφέρει… να τις αποτρέψει από το να υιοθετήσουν μια μόδα τόσο γεμάτη κινδύνους».

Ωστόσο, άλλα δημοσιεύματα συνέχισαν να αντιμετωπίζουν το κρινολίνο – και τους θανάτους που σχετίζονται με το κρινολίνο – με χιούμορ. Την ίδια χρονιά, το The Tablet αστειεύτηκε, σύμφωνα με το Mental Floss: «Θα προτείναμε το εξής, κάθε κυρία που φοράει κρινολίνο, θα πρέπει να συνοδεύεται από έναν υπηρέτη με έναν κουβά νερό». 

Το τέλος της τάσης της φαρδιάς φούστας

Η τάση του κρινολίνου μπορεί να ήταν θανατηφόρα, αλλά τελικά ήταν βραχύβια. Η Ιστορική Εταιρεία της Μασαχουσέτης αναφέρει ότι η κριτική κατά της τάσης αυξήθηκε μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, με τους υπουργούς να παίρνουν σκληρή γραμμή κατά του εύφλεκτου ενδύματος – όχι επειδή ήταν επικίνδυνο, αλλά επειδή αύξανε τον κίνδυνο να δει κανείς τα εσώρουχα ή το γυμνό δέρμα μιας γυναίκας.

Σύμφωνα με το Racked, οι φαρδιές φούστες με στεφάνια αντικαταστάθηκαν από «μπουστάκια» τη δεκαετία του 1870, τα οποία ήταν γεμάτα πίσω ώστε να συγκρατούν την πλάτη, αλλά λεπτά μπροστά. Όπως και το κρινολίνο, οι κορσέδες επέτρεπαν στις γυναίκες να επιτύχουν ένα επιθυμητό σχήμα. Αλλά η εποχή των φουστανιών με στεφάνια 5,5 μέτρων είχε τελειώσει.

Ταυτόχρονα, οι κατασκευαστές ρούχων άρχισαν να αναπτύσσουν μη εύφλεκτα ρούχα. Το Buzzfeed αναφέρει ότι το εξαιρετικά εύφλεκτο ύφασμα που ονομαζόταν «Flannelette» ενθάρρυνε τον χημικό Γουίλιαν Χένρι Πέρκιν να δημιουργήσει το «Dr. Perkin’s Non-Flam» το 1910. Σαράντα χρόνια αργότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατοχύρωσαν τέτοιες πατέντες όταν η κυβέρνηση ψήφισε τον νόμο των ΗΠΑ για τα εύφλεκτα υφάσματα.

Σήμερα, η εποχή των κρινολινών παραμένει μια περίεργη -και καταστροφική- στιγμή της βικτοριανής ιστορίας. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, χιλιάδες γυναίκες κάηκαν ζωντανές προσπαθώντας να ακολουθήσουν τις τελευταίες τάσεις της μόδας.

Η μόδα, όπως φαίνεται, μπορεί να αποβεί σωτήρια αλλά μπορεί να αποβεί και μοιραία.