Η Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα, είναι Ιερό Χριστιανικό Αγίασμα που βρίσκεται στη Κωνσταντινούπολη, έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα “παλάτια των πηγών”, στα οποία οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες παραθέριζαν την Άνοιξη.
Πήρε την ονομασία του από το τουρκικό όνομα Balik (= ψάρι) και περιλαμβάνει το Μοναστήρι, την Εκκλησία και το Αγίασμα.
Αποκάλυψη του Αγιάσματος
Για την αποκάλυψη του Αγιάσματος υπάρχουν δυο εκδοχές: 1) Η πρώτη, που εξιστορεί ο Νικηφόρος Κάλλιστος αναφέρει ότι: Ο μετέπειτα Αυτοκράτορας Λέων ο Θράξ ή Λέων ο Μέγας (457–474 μ.Χ.), όταν ερχόταν ως απλός στρατιώτης στην Κωνσταντινούπολη, συνάντησε στη Χρυσή Πύλη έναν τυφλό που του ζήτησε νερό. Ψάχνοντας για νερό, μια φωνή του υπέδειξε την Πηγή. Πίνοντας ο τυφλός και ερχόμενο το λασπώδες νερό στα μάτια του θεραπεύτηκε. Όταν αργότερα έγινε Αυτοκράτορας, του είπε η προφητική φωνή, πως θα έπρεπε να χτίσει δίπλα στην Πηγή μια Εκκλησία. Πράγματι ο Λέων έκτισε μια μεγαλοπρεπή Εκκλησία προς τιμήν της Θεοτόκου στο χώρο εκείνο, τον οποίο και ονόμασε “Πηγή”. Ο Κάλλιστος περιγράφει τη μεγάλη αυτή Εκκλησία με πολλές λεπτομέρειες, αν και η περιγραφή ταιριάζει περισσότερο στο οικοδόμημα του Ιουστινιανού. Ιστορικά πάντως είναι εξακριβωμένο, ότι το 536 στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, υπό τον Πατριάρχη Μηνά, λαμβάνει μέρος και ο Ζήνων, ηγούμενος “του Οίκου της Αγίας Ενδόξου Παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας εν τη Πηγή”.
2) Η δεύτερη, που εξιστορεί ο ιστορικός Προκόπιος, τοποθετείται στις αρχές του 6ου αιώνα και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο Ιουστινιανός κυνηγούσε σ’ ένα θαυμάσιο τοπίο με πολύ πράσινο, νερά καί δένδρα. Εκεί, σαν σε όραμα, είδε ένα μικρό Παρεκκλήσι, πλήθος λαού και έναν Ιερέα μπροστά σε μια Πηγή. “Είναι η Πηγή των θαυμάτων”, του είπαν. Και έχτισε εκεί Μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγιά Σοφιά.
Η δεύτερη αυτή εκδοχή ανάγεται στην ανακαίνιση του Ναού το 559.
Για τη Μονή του Μπαλουκλί, υπάρχει θρύλος για την Άλωση της Πόλης, ο οποίος περιγράφεται ποιητικά από τον Γεώργιο Βιζυηνό:
( ΤΑ ΨΑΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ )
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη τη μεγάλη.
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη.
Απ’ τις σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι.
-Αν μας φυλαγ΄ η Παναγιά, καθώς μας εφυλάγει,
την Πόλη ποιος θα πάρη ;
Ρίχτει τα δίχτυα στο γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει,
-Θεός να τα ‘βλογήσει
Το λάδι βάλλει στη φωτιά μες στ’ αργυρό τηγάνι,
για να τα τηγανίση.
Τα τηγανίζ’ από τη μια και πα να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος.
0 παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση,
και τα ‘χασεν ο γέρος !
Mην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη τη μεγάλη !
την Πόλη την έξακουστη οι Τούρκοι έχουν πάρει,
μάς κόβουν το κεφάλι!
– Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι ‘ Αγαρηνού ποδάρια !
Μου φαίνεται σαν ψέμα !
Μ’ αν ειν’ αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια,
να πέσουν μες στο ρέμα !
Ακόμα ο λόγος βάσταγε, τα ψάρια απ’ το τηγάνι,
τη μια μεριά ψημένα,
πηδήξανε και πέσανε στης λίμνης τη λεκάνη,
γερά, ζωντανεμένα.
Ακόμα ως τώρα πλέουνε, κόκκιν’ από το μέρος,
όπου τα είχε ψήσει.
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν’ αναστηθή,
κι ο γέρος να τ’ αποτηγανίση.
( Ατθίδες Αύραι ) Γεώργιος Bιζυηνός
