Γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος*
Μία από τις πιο γοητευτικές περιπτώσεις διασκεδαστών είναι αυτή του μενεστρέλου. Σε εποχές που το θέατρο βρισκόταν σε μια σχετική παρακμή, οι μενεστρέλοι αναλάμβαναν την προσωπική διασκέδαση των αρχόντων και όχι μόνο. Το όνομά τους, που προέρχεται από το λατινικό μίνιστερ, δηλώνει πως στην αρχή ξεχωρίζουν από τους πλανόδιους θεατρίνους. Αυτοί οι «ελεύθεροι επαγγελματίες» ήταν ζογκλέρ, ταχυδακτυλουργοί, τραγουδιστές ιστοριών, παραμυθάδες κ.ά. Στην πορεία οι μενεστρέλοι συνενώθηκαν μαζί τους.
Οι μενεστρέλοι μεταφέρουν ράκη από την τέχνη των ρωμαϊκών μίμων, που μετεξελίχθηκαν σε τοπικές περιπτώσεις διασκεδαστών τόσο στην Κεντρική όσο και στη Βόρεια Ευρώπη. Επηρεάστηκαν ακόμα και από ένα είδος περιπλανώμενων λογίων που εμπλούτιζαν το περιεχόμενο των δημιουργημάτων τους.
Στην περιπλάνησή τους σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στην Ανατολή, έπρεπε να ξεχωρίζουν. Να δίνουν το στίγμα τους όπου κι αν πήγαιναν. Φορούσαν, λοιπόν, πολύχρωμα ρούχα, ενώ από την κληρονομιά των ρωμαϊκών μίμων είχαν κρατήσει το φρεσκοξυρισμένο πρόσωπο και τα κοντοκουρεμένα μαλλιά. Έμπαιναν σε πόλεις και χωριά παίζοντας τα όργανά τους για να συγκεντρωθεί το πλήθος και να δώσουν την παράστασή τους. Αυτά τα αλλόκοτα για την εποχή πλάσματα όμως δεν ήταν παντού και πάντοτε αποδεκτά. Συχνά αντιμετώπιζαν την εχθρότητα της Εκκλησίας, των συντηρητικών ανθρώπων και τη γραφειοκρατία των Αρχών.
Ενδιαφέρον έχει η παρουσία των μενεστρέλων και πέραν της Ευρώπης. Αναζητώντας το κοινό τους παντού, το ακολούθησαν όταν μέρος αυτού βρέθηκε στην Ανατολή. Μοιραία ήρθαν σε επαφή με τους γηγενείς στη Μέση Ανατολή, στην Περσία και αλλού, μπολιάζοντας έτσι την τοπική παραγωγή όσον αφορά τις παραστατικές τέχνες. Υπάρχουν, λοιπόν, δρώμενα στην κουλτούρα αυτών των λαών που αντλούν από την τέχνη των μενεστρέλων, παρουσιάζοντας ιστορίες έρωτα και περιπετειών που έχουν ως κεντρικό πρόσωπο κάποιον μενεστρέλο. Καλλιτεχνικό υλικό που γεννιόταν σε έναν τόπο, στη Βρετανία ας πούμε, ταξίδευε αλλού και γινόταν κτήμα του τόπου όπου δινόταν η παράσταση. Στη Γαλλία, στην Ισπανία, στην Παλαιστίνη κ.α. Οι «κατίνγκας», που είναι ποιητικές συνθέσεις που τραγουδούσαν οι μενεστρέλοι, μεταφέρονταν στην καθομιλουμένη γλώσσα και όχι στα λατινικά.
Το είδος αυτό των θεατρίνων ακολούθησε την πορεία του σιναφιού του θεάτρου σε όλη την ιστορική διαδρομή του. Η λαχτάρα για την τέχνη τους, η αφοσίωση και ο αγώνας τους γι’ αυτήν τους έκαναν σιγά σιγά αποδεκτούς και σε κοινωνικό επίπεδο. Οργανώνονται σε σωματεία, που αποτελούν την απαρχή των επαγγελματικών ενώσεων ηθοποιών, μουσικών, τραγουδιστών κ.λπ. Σε περιπτώσεις όπως οι μενεστρέλοι των Παρισίων ο βασιλιάς τους διορίζει δικό τους ηγεμόνα. Έφτασαν μάλιστα να έχουν δικούς τους ναούς και νοσοκομεία, ενώ οργάνωσαν ένα πρωτόλειο σύστημα επαγγελματικής ασφάλισης.
Οι μενεστρέλοι της παλιάς εποχής ξεχάστηκαν. Συναντάμε όμως μετεξελίξεις τους μέχρι και σήμερα. Το Θέατρο του Δρόμου, οι Μουσικοί του Δρόμου, οι ζογκλέρ στα φανάρια των πολυσύχναστων δρόμων της πόλης, τα τοπικά δρώμενα και οι καρναβαλικές εκδηλώσεις αποτελούν μια συνέχεια καλλιτεχνών που έχει ανάγκη να εκφραστεί μπροστά στο κοινό, εντός του δημόσιου χώρου. Και ακόμα να το πάρει μαζί του στα γοητευτικά κόλπα του, στις ιστορίες αγάπης ή ηρωισμού, στις μουσικές και στους χορούς τους.
* Βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
