Είναι παραμονή Χριστουγέννων και σχεδόν απέναντι από το μοναδικό μίνι μάρκετ του χωριού παιδικής μου φίλης, φαίνεται η πλάστιγγα και το λαογραφικό μουσείο Μανάγουλης. Έχει φορέσει κι αυτό τα γιορτινά του! Είναι στολισμένο μ’ ένα μεγάλο, φωτεινό αστέρι που σε παραπέμπει σε εκείνο της Βηθλεέμ και δύο δεντράκια σαν αυτά που στολίζουμε σε κάθε σπίτι τέτοιες μέρες. Γύρω-γύρω τα δέντρα έχουν τα κλαδιά τους γυμνά και πάνω τους οι δροσοσταλίδες φωτίζουν μέσα στο σκοτάδι. Φρόντισε η φύση να τα στολίσει κι αυτά για να συμμετάσχουν στο θαύμα των Χριστουγέννων! Από τις καμινάδες των σπιτιών βγαίνει καπνός που μυρίζει καμένο ξύλο. Μια κρύα νύχτα σαν κι αυτή, δεν κυκλοφορεί πολύς κόσμος κι οι λιγοστοί που κυκλοφορούν, κοιτάζοντας το μουσείο, ένα μειδίαμα σχηματίζεται στα χείλη τους. Γιατί γνωρίζουν ότι σύντομα θα ανοίξει, όχι για να θαυμάσουν τα εκθέματα του αυτή την φορά, αλλά για να τους υποδεχτεί για την ”γιορτή της τσιγαρίθρας”, που παραδοσιακά πραγματοποιείται στον εσωτερικό του χώρο την επόμενη μέρα των Χριστουγέννων. Η γιορτή αυτή θα φέρει κοντά τους συγχωριανούς γύρω από ένα νόστιμο μεζέ με ένα ποτήρι κρασί για να ανταλλάξουν ευχές για καλές γιορτές!
Η γιορτή της τσιγαρίθρας
Η τσιγαρίθρα λοιπόν είναι ένα τοπικό έθιμο. Πρόκειται για χοιρινό κρέας μαγειρεμένο στο λίπος του με λεμόνι. Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες του συλλόγου κόβουν κομμάτια χοιρινό κρέας με το λίπος του και το τοποθετούν σε μεγάλο καζάνι πάνω σε τρίποδο, ενώ το ανακατεύουν συνεχώς με ένα κομμάτι ξύλο, ώσπου να μείνει ελάχιστο λίπος. Είναι μια πολύωρη διαδικασία, τουλάχιστον 6 ώρες ψησίματος, αλλά το τελικό αποτέλεσμα αποζημιώνει αυτούς που τόσες ώρες ανακάτευαν και ξετρελαίνει όσους το γεύονται.
Προς τιμήν της τσιγαρίθρας ανοίγεται το λαογραφικό μουσείο και στρώνονται τα τραπέζια της αίθουσας με χειροποίητα τραπεζομάντηλα για να υποδεχτούν τους κατοίκους του χωριού και να στηθεί το γιορτινό ετήσιο φαγοπότι, πάντα με συνοδεία μουσικής.
Λαογραφικό μουσείο Μανάγουλης
Μανάγουλη. Η ονομασία του χωριού, που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μετά την Ναύπακτο, είναι σύνθετη κι έχει προέλθει από τις λέξεις “Μάνα” και “Γούλιασμα”, που σημαίνει τη λάσπη που εναποθέτουν τα νερά του ποταμού όταν υπερχειλίζουν, δημιουργώντας εύφορα και παραγωγικά χωράφια.
Αυτό το λαογραφικό μουσείο δεν ήταν πάντα εκεί. Παλαιότερα, σύμφωνα με περιγραφές, αυτός ο χώρος ήταν αποθήκες και ανήκε στον συνεταιρισμό όπου εναπόθεταν γεωργικά προϊόντα, σπόρους κι εργαλεία. Κάποια στιγμή, πριν περίπου 10 χρόνια, γεννήθηκε η ιδέα από μια ομάδα νέων χωριανών να εκμεταλλευτούν αυτό τον χώρο που πλέον δεν χρησιμοποιείται και να τον μετατρέψουν σε λαογραφικό μουσείο.
Χρειάστηκε πραγματικά πολύ δουλειά για να μετατραπεί η αποθήκη σε 2 αίθουσες κατάλληλες να φιλοξενήσουν αντικείμενα λαογραφίας, βαριάς ιστορίας και παράδοσης, όπου με το που τα αντικρίζεις, είναι σα να κάνεις βουτιά στο παρελθόν και στις περιγραφές των παππούδων σου. Τα αντικείμενα δεν αγοράστηκαν, ήταν ευγενική χορηγία οικογενειών του χωριού, αλλά και γειτονικών οικισμών, κειμήλια από παλιά. Έτσι, στην αίθουσα μπορείς να δεις ένα σπίτι σε μικρογραφία, αλλά και να μάθεις για τις εργασίες των κατοίκων βλέποντας τα διάφορα εργαλεία. Σιδερένιο κρεβάτι με κλινοσκεπάσματα, κρεμάστρες με χειροποίητα ταγάρια κρεμασμένα, στρωμένο τραπέζι με κεραμικά και τσίγκινα σκεύη, κοφίνια που αποθήκευαν βότανα, μια παλιά ραπτομηχανή, σίδερα ρούχων που λειτουργούσαν με κάρβουνα, ζυγαριές με ζύγια, παλιό πικ-απ, στόφα όπου μαγείρευαν το φαγητό, παλιά τρόμπα άντλησης νερού, παλιό αργαλειό, τσάπες, ξυνάρια, φτυάρια, τσουγκράνες με ξύλινο κοντάρι και πολλά άλλα μικροαντικείμενα απαραίτητα στην καθημερινή ζωή.
Το τοπικό αυτό μουσείο έχει πάρει ζωή μέσα από την αναβίωση της καθημερινότητας των κατοίκων πριν πολλά χρόνια. Δεν πληρώνεις κάποιο αντίτιμο για την είσοδο, αλλά δεν είναι ανοιχτό συνέχεια, λειτουργώντας κυρίως με ραντεβού. Τα γύρω σχολεία, δημοτικά, νηπιαγωγεία και παιδικοί σταθμοί το επισκέπτονται για να γνωρίσουν και να θαυμάσουν αντικείμενα που πλέον δεν υπάρχουν στα ράφια των πολυκαταστημάτων, σίγουρα τουλάχιστον – όχι – σ’ αυτήν την «πρωτόγονη» μορφή.
Έχω πολλά χρόνια να δω το μουσείο, από τότε που άνοιξε. Αν και το βλέπω συχνά, εξωτερικά τουλάχιστον, όταν βρίσκομαι στο χωριό. Θα ήθελα να ήταν περισσότερες φορές ανοιχτό. Επειδή όμως είναι εθελοντική, τοπική πρωτοβουλία κι αμισθί οι άνθρωποι του συλλόγου που το έχουν στήσει από την αρχή, περιορίζονται στο να το ανοίγουν με συγκεκριμένα ραντεβού. Κι εγώ μόνο περήφανη μπορώ να νιώθω για την παράδοση που προάγει το χωριουδάκι μου μέσα από την υπέροχη ιδέα ορισμένων ανθρώπων, αλλά και την συλλογική υλοποίηση της!
Αύριο η καμπάνα θα χτυπήσει πολύ νωρίς κι οι πιστοί, φορώντας τα καλά τους και τα πλατιά χαμόγελα τους, θα προσέλθουν στην εκκλησία του χωριού για να γίνουν κοινωνοί του χαρμόσυνου μηνύματος της γέννησης του Θεανθρώπου.
Καλά Χριστούγεννα με υγεία και αγάπη για όλους!
Σπυριδούλα Ράμμου
