Επιμέλεια Παναγιώτα Ρουγκάλα
Ο υπερτουρισμός είναι πρόβλημα και όχι τωρινό και το βιώνουν δημοφιλείς προορισμοί στην Ελλάδα αλλά και χώρες του εξωτερικού που προσελκύουν πολλούς τουρίστες. Αρκετοί έχουμε δυσανασχετήσει στη διάρκεια του Αυγούστου για τον αριθμό των τουριστών σε νησιά που «βουλιάζουν» από Έλληνες και ξένους παραθεριστές.
Τα προβλήματα του υπερτουρισμού όμως δεν εξαντλούνται στην Ελλάδα, ούτε στο ότι χρειάζεται να είσαι οπλισμένος με μεγάλη υπομονή για να πετάξεις για παράδειγμα ένα νόμισμα στη Φοντάνα ντι Τρέβι.
Πολλές από τις πόλεις που αναγκάστηκαν να λάβουν μέτρα για τον υπερτουρισμό, εκ των οποίων το Άμστερνταμ και η Βαρκελώνη, το έκαναν στην πραγματικότητα για να απαλλαγούν από τους «ενοχλητικούς» τουρίστες και για τη βιωσιμότητα της πόλης.
Τι σημαίνει όμως «ενοχλητικός τουρίστας;». Ο Ivan Bera, 24 ετών και γυμνιστής εδώ και τουλάχιστον επτά χρόνια εξηγεί στον Guardian πώς οι τουρίστες «χαλάνε» την καθημερινότητά του. «Νομικά μπορούμε να ασκούμε τον γυμνισμό παντού, δεν υπάρχει στη χώρα νόμος κατά του γυμνισμού.
Οι περισσότεροι γυμνιστές το κάνουμε σε απομονωμένες περιοχές τις οποίες όμως, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, καταπατούν τουρίστες οι οποίοι και φορούν μαγιό και είναι ασεβείς προς τους γυμνιστές. Νιώθουμε ξένοι στον δικό μας τόπο» λέει αγανακτισμένος. «Κάποιοι παρενοχλούν τους γυμνιστές και γενικά οι άνθρωποι που δεν σέβονται τον γυμνισμό, δεν σέβονται την φύση και μολύνουν το περιβάλλον με διάφορους τρόπους» προσθέτει.
Μάλιστα η Ομοσπονδία Γυμνιστών της Καταλονίας απηύθυνε την προηγούμενη εβδομάδα έκκληση στους τουρίστες με μαγιό να μείνουν μακριά από τις παραλίες των γυμνιστών!
Η δημόσια έκκληση έφερε στο προσκήνιο ένα βασικό ερώτημα για τα τουριστικά αξιοθέατα και τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλο τον κόσμο: όταν οι τουρίστες συρρέουν σε ένα μέρος μήπως αλλάζουν τον χαρακτήρα του και εξαφανίζουν τις ιδιαιτερότητές του; Μήπως επηρεάζουν τη ζωή των κατοίκων και πότε ο τουρισμός γίνεται υπερτουρισμός;
Η πανδημία του κορωνοϊού και η παύση των lockdown σταδιακά ξεπεράστηκε και φέτος αναμένεται οι αριθμοί να είναι σχεδόν ίδιοι με αυτούς πριν από το 2019, πράγμα που σημαίνει 38,5 εκατομμύρια τουρίστες.
«Υπάρχουν προορισμοί στους οποίους οι άνθρωποι πηγαίνουν για να συμπεριφερθούν σαν ζώα»
«Θα πρέπει να σκεφτούμε το ταξίδι ως ένα είδος καταναλωτικού προϊόντος. Αν πηγαίνεις μόνο σε μία συγκεκριμένη χώρα ή πόλη, αμφιβάλλω ότι κάνεις καλό είτε στον τόπο είτε στους ανθρώπους του» εξηγεί ο Frederik Fischer, διευθύνων σύμβουλος και ιδρυτής της κοινωνικής επιχείρησης Neulandia (σ.σ. κοινωνική επιχείρηση είναι η επιχείρηση που αποσκοπεί στην επίλυση ενός κοινωνικού προβλήματος).
Κάθε τόπος έχει τις δικές του προκλήσεις να αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα στις παραλίες της Καταλονίας το πρόβλημα μπορεί να είναι τα μαγιό ενώ στη Βαρκελώνη απλά υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που τη μετατρέπουν σε ένα γιγάντιο ξενοδοχείο. Το επακόλουθο κυκλοφοριακό κομφούζιο μετατρέπουν την καθημερινότητα των ντόπιων σε… δυσάρεστη εμπειρία.
Στο Ντουμπρόβνικ οι τουρίστες είναι απλά ενοχλητικοί και οι τουριστικές καμπάνιες της Κροατίας προσπαθούν –με εγκράτεια και μετριοπάθεια- να τους «κοντρολάρουν».
«Όταν έχει ένα μεσαιωνικό κέντρο, όπως συμβαίνει στο Ντουμπρόβνικ, ο υπερτουρισμός μπορεί να είναι ανυπόφορος» λέει ο ανταποκριτής του Guardian στην Ευρώπη, Jon Henley. Στο Παρίσι η κατάσταση είναι πιο υποφερτή και τα μέτρα για τον υπερτουρισμό εστιάζουν στη Νορμανδία και τη Μάγχη.
Πρωτεργάτης στο «κίνημα καταπολέμησης του υπερτουρισμού» είναι το Άμστερνταμ, που φέτος έβαλε «μπλόκο» στα κρουαζιερόπλοια επικαλούμενο τους στόχους βιωσιμότητας. Το μεγάλο πρόβλημα, ωστόσο, είναι οι τουρίστες που πηγαίνουν στο Άμστερνταμ και συμπεριφέρονται σαν «ζώα». «Οι επισκέπτες είναι ευπρόσδεκτοι αλλά όχι όταν συμπεριφέρονται άσχημα και προκαλούν φασαρία. Ως πόλη δεν το θέλουμε αυτό, οπότε αν έχετε τέτοια πρόθεση μείνετε μακριά από εδώ» δήλωσε την άνοιξη ο αντιδήμαρχος οικονομικών.
Δεν είναι όμως μόνο το Άμστερνταμ που… γεννά τέτοια ένστικτα στους τουρίστες. Αυτή την εβδομάδα τον γύρο του κόσμου έκανε το βίντεο με τη γυναίκα που γεμίζει ένα μπουκάλι με νερό από το σιντριβάνι στη Φοντάνα ντι Τρέβι στη Ρώμη ενώ τον Ιούνιο ένας άνδρας χάραξε τα ονόματα του ίδιου και της φίλης του στο Κολοσσαίο. Οι δρόμοι στο Σπλιτ της Κροατίας είναι γεμάτοι με πινακίδες στα αγγλικά που προειδοποιούν για τα πρόστιμα που επιβάλλονται για δημόσια κατανάλωση αλκοόλ, εμετό και ούρηση.
«Όταν πηγαίνεις διακοπές, δεν είσαι στον τόπο σου και φέρεσαι εντελώς διαφορετικά» λέει επιχειρηματίας στην Κορνουάλη. Ακόμα και οι ψηφιακοί νομάδες, που σίγουρα δεν βλέπουν τον εαυτό τους σαν τουρίστες, για τους ντόπιους στις περιοχές όπου συχνάζουν –Μπαλί, Μεξικό, Λισαβόνα και Μεντεγίν- είναι απλά τουρίστες.
Η περίπτωση της Λισαβόνας που έγινε… αγνώριστη και το «σημείο μηδέν»
Τόσο οι τουρίστες όσο και οι ψηφιακοί νομάδες «τρελαίνουν» τις τιμές των ακινήτων. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι η Λισαβόνα, που αλλοιώθηκε από τον υπερτουρισμό και έγινε αγνώριστη.
Όπως λέει ο Michael Oliveira Salac, που μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Λονδίνου και Αλγκάβρε, οι τουρίστες και οι ψηφιακοί νομάδες εκτόξευσαν τη ζήτηση –και τις τιμές- σε Airbnb και ουσιαστικά ανάγκασαν τους κατοίκους της πόλης να την εγκαταλείψουν. Ο κατώτατος μισθός στην Πορτογαλία είναι 760 ευρώ τον μήνα και δεν μπορεί κανείς να ανταγωνιστεί τους τουρίστες που πληρώνουν 1.000 ευρώ τον μήνα για ένα δυάρι.
Επιπλέον «οι νεοεισερχόμενοι θέλουν σούσι, ταϊλανδέζικο φαγητό και vegan και τα παλιά μαγαζιά δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν αυτές τις απαιτήσεις, οπότε έκλεισαν. Η Λισαβόνα έχασε τον χαρακτήρα της» λέει με παράπονο ο Salac.
Σημείο μηδέν του φαινομένου του τουρισμού είναι πιθανότατα η Βενετία όπου πια η καθημερινότητα είναι ανυπόφορη για όποιον δεν είναι τουρίστας. H Unesco απείλησε πρόσφατα να βάλει την πόλη στην «μαύρη λίστα» της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, επικαλούμενη την αποτυχία της Ιταλίας να την προστατεύσει από τον μαζικό τουρισμό και την κλιματική κρίση.
Η Ringrose έχει κατάστημα στο Redruth της Κορνουάλης και ζει σε ένα βανάκι με το επτά μηνών παιδί της. Όπως λέει ακόμα και τα τέλη στάθμευσης έχουν εκτοξευτεί στα ύψη. Το καλοκαίρι οι τουριστικές πόλης της Κορνουάλης πλημμυρίζουν με κόσμο και το χειμώνα δεν έχουν καν φώτα. Το Redruth είναι σχετικά ανέγγιχτο από τον τουρισμό αλλά σε μια παραλία κοντινή κάποιος έχτισε έναν φράχτη για να εμποδίσει τους ανθρώπους να περπατούν στον κήπο του.
Στο τέλος το ερώτημα είναι ένα: Αν ο τουρισμός φέρνει το 12% των εσόδων αλλά καθιστά την πόλη σου αβίωτη και δεν μπορείς να έχεις μια κανονικότητα, είναι εντάξει; Αν δε είσαι τουρίστας ή νομάς η λύση είναι μία: Κοίταξε γύρω σου και αν όλοι οι άλλοι είναι γυμνοί ή γδυθείτε ή φύγετε.
