Και πάλι αυτοσχεδιάζουμε… θα έλεγε ο σπουδαίος Λουίτζι Πιραντέλο εάν έβλεπε τον τελευταίο ανασχηματισμό και μάλιστα το πολύπαθο Υπουργείο Πολιτισμού. Ένα Υπουργείο στο οποίο βολεύονται συνήθως κάποιοι φίλοι, «εξορίζονται» σημαντικά μεν, αλλά, «ενοχλητικά» στελέχη ή τοποθετείται ένας καλλιτέχνης για τις εντυπώσεις. Λοιπόν και πάλι, επικοινωνία και όχι ουσία. Γιατί το λέω αυτό; Διότι για μια ακόμη φορά η σχέση του Υπουργείου Πολιτισμού με την οικονομία, την αγορά και την ανάπτυξη δεν θεωρείται ούτε δεδομένη και μάλλον ούτε απαραίτητη.
Κάποιοι θα προστρέξουν να υποστηρίξουν ότι ο πολιτισμός αποτελεί απλά κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα. Σίγουρα δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς με αυτήν την τοποθέτηση, αλλά, ο πολιτισμός δεν είναι απλά μια τυπική και δευτερεύουσα δραστηριότητα η οποία απασχολεί μόνον τους φιλότεχνους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο ο πολιτισμός είναι και οικονομία και ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα και τον ΟΟΣΑ ο πολιτισμός αποτελεί τον τέταρτο πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης και συνεισφέρει καταλυτικά στην εμπέδωση αναπτυξιακού κλίματος.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ο τομέας του πολιτισμού
συνεισφέρει το 3% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απασχολεί περισσότερους από 7 εκατομμύρια ανθρώπους, από τους οποίους περίπου 1 εκατομμύριο είναι αυτοαπασχολούμενοι και ελεύθεροι επαγγελματίες.
Πιο συγκεκριμένα, στην Αγγλία το 4,5% των θέσεων εργασίας είναι στον τομέα του πολιτισμού.
Αντίστοιχα, στις ΗΠΑ το 2,4%.
Μεταξύ 2002 και 2013, οι εξαγωγές προϊόντων πολιτισμού και δημιουργίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση προς τον υπόλοιπο κόσμο αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,3%.
Επίσης, ο τομέας του πολιτισμού φάνηκε ιδιαίτερα ανθεκτικός στην κρίση χρέους και την ύφεση όσον αφορά τις προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξής του και ενίσχυσης της απασχόλησης, ιδιαίτερα των νέων.
Η οικονομία του πολιτισμού κατέχει σημαντική θέση στην στρατηγική Ευρώπη 2020, όπου αναγνωρίζεται η συμβολή σε ένα νέο τύπο ανάπτυξης, ενισχύοντας τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Αναγνωρίζεται ότι «διαδραματίζει πλέον κεντρικό ρόλο για την αναπτυξιακή προοπτική, την ανταγωνιστικότητα και το μέλλον της ΕΕ και των πολιτών της… Είναι φορέας συγκριτικού πλεονεκτήματος που δεν μπορεί να αντιγραφεί… είναι παράγοντας τοπικής ανάπτυξης και πρωτοπόρος βιομηχανικών αλλαγών… Ενισχύει την κοινωνική συνοχή και την κοινωνική ανάπτυξη και επιτρέπει σε άτομα και κοινότητες να συμμετάσχουν πλήρως στα κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δρώμενα».
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος η σημασία της ανάπτυξης του τομέα του πολιτισμού για την ελληνική οικονομία είναι πολύ μεγάλη. Η δομή της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας παρουσιάζει μια σειρά από ιδιαιτερότητες, όπως: το μεσαίο έως πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, ο υψηλός βαθμός έντασης εργασίας, η προσωπική ταυτότητα της δημιουργίας, η παραγωγική ή “δημιουργική” φαντασία, με την έννοια της ικανότητας επεξεργασίας νέων χρήσιμων εικόνων και εννοιών, η ελευθεριότητα σκέψης και νόησης και η διάθεση κριτικής, η ευκολία προσαρμογής στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η αισθητική και η ποιότητα έκφρασης, η έμφαση στην καινοτομία, η πλεονεκτική γεωγραφική θέση της χώρας και οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, η μοναδικότητα της γλώσσας, το απόθεμα τεχνογνωσίας και εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού.
Αυτές οι ιδιαιτερότητες παρέχουν συγκριτικό πλεονέκτημα στις ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον αναδυόμενο τομέα του πολιτισμού. Επίσης, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε την συνεισφορά του πολιτισμού ως εργαλείου οικονομικής ανάπτυξης και σε άλλους τομείς της οικονομίας μας τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Καθώς, στο νέο διεθνές αναπτυξιακό υπόδειγμα η οικονομία της γνώσης και της τεχνολογίας συγκεράζεται με την οικονομία του πολιτισμού και της δημιουργίας, η χώρα μας θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή της όχι μόνο στην προστασία αλλά και στην οικονομία της υφιστάμενης εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και του ιστορικού παρελθόντος, όπως επίσης και στη δημιουργία νέων μορφών πολιτισμού. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η τρέχουσα πολιτική πολιτιστικής διαχείρισης είναι η μεταστροφή της από τη στατική προσέγγιση (κληροδότηση) του πολιτισμού προς τη δυναμική του θεώρηση (παραγωγή νέων μορφών).
Ο τομέας του Πολιτισμού πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζεται ερασιτεχνικά από τις κυβερνήσεις μας. Ο Πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει έναν από τους κεντρικούς πυλώνες της Οικονομίας. Έναν σημαντικό και ανεκμετάλλευτο πυλώνα της οικονομίας μας, όπως η ψηφιακή οικονομία και η κοινωνική οικονομία οι οποίοι όμως αποτελούν μια σημαντική πρόκληση.
Στο σημείο που βρίσκεται η χώρα πρέπει να αξιοποιήσουμε και να αναπτύξουμε όλες τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα που έχουμε. Πρέπει να επιχειρήσουμε μια ολιστική θεώρηση για την στρατηγική ανάπτυξης.
Έτσι θα έχουμε μια βιώσιμη ανάπτυξη που θα μπορέσει να μας βγάλει από αυτήν την κρίση αλλά και να μας βοηθήσει να λύσουμε τα δομικά προβλήματα που μας ταλαιπωρούν από την σύσταση του νεοελληνικού κράτους.
* Η κα. Βάσω Κόλλια είναι Πρώην Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων του Υπουργείο Εσωτερικών
