Ξερός κι αφιλόξενος τόπος, ένα βράχος πεταμένος στη θάλασσα που δέρνεται ανηλεώς απ’ τους ανέμους του Αιγαίου, αυτή είναι η «Ελένη νήσος» για τους αρχαίους επειδή εκεί αποβιβάστηκε η ωραία Ελένη όταν την απήγαγε ο Πάρις ή όταν επέστρεφε με τον Μενέλαο, η Μακρόνησος κατ’ εμάς, το νησί του μαρτυρίου για χιλιάδες αντιφρονούντες τη περίοδο του εμφυλίου και τόπος καθαρμού ακόμα παλιότερα.
Η ιστορία της νήσου των 18,5 τ. χιλιομέτρων, είναι μακάβρια και τραγική, συνδεδεμένη με διάφορες χρονικές περιόδους ανθρώπων που άφησαν τα κόκκαλά τους εκεί. Στους Βαλκανικούς πολέμους το 1912-3 στη Μακρόνησο είχε μεταφερθεί μεγάλος αριθμός Τούρκων αιχμαλώτων, που έζησαν εκεί μέχρι της υπογραφής ειρήνης οπότε και μετακινήθηκαν στη Τουρκία.
Την περίοδο 1922-1923 το νησί λειτούργησε για ένα και πλέον χρόνο ως λοιμοκαθαρτήριο προσφύγων (Ποντίων κατά κύριο λόγο). “Φιλοξενήθηκαν” πάνω του δεκάδες χιλιάδες προσφύγων κάτω από απάνθρωπες και τραγικές συνθήκες με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να αφήσουν εκεί την τελευταία τους ανάσα.
Από τον Απρίλιο του 1947 η Μακρόνησος και στη διάρκεια του εμφυλίου χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης «εθνικής αναμόρφωσης» για χιλιάδες κουμουνιστές, πολιτικούς κρατούμενους και λιποτάκτες στρατιώτες. ‘’Συνήθεια’’ που συνεχίστηκε από τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις που ακολούθησαν, οπότε το νησί κρίθηκε με απόφαση της αείμνηστης Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, μνημείο της εποχής του εμφυλίου, οπότε σήμερα νησί και κτίσματα των επιμέρους στρατοπέδων σε αυτό προστατεύονται από παρεμβάσεις.
Χαρακτηριστική η δήλωση του μεγάλου μας συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη που ως εξόριστος έμεινε στο νησί: «Αισθανόσουνα εκεί ότι είσαι τίποτα. Ήσουν μόνος σε μια ερημιά, σε ένα βράχο επάνω, στην ερημιά, ήταν σκηνές πολλές αλλά δεν τις έβλεπες και ήταν μακριά η μια με την άλλη. Ήσουν τελείως μόνος. Και ξαφνικά, καθώς κοιμόσουνα, έβλεπες φλόγες, είχανε πετρέλαιο και βάζανε φωτιά στην σκηνή, εκεί που κοιμόσουν».
Στο νησί έχουν βρεθεί αρχαία ερείπια και απόδειξη τούτων οι δύο μικροί ναΐσκοι που υπάρχουν, του Αγίου Γεωργίου και της Θεοτόκου, που κτίσθηκαν πάνω σε θεμέλια αρχαίων κτηρίων (πιθανώς ναών).
Ο ναΐσκος του Αγ. Γεωργίου ανακαινίστηκε – αναπαλαιώθηκε προ τριών ετών απ’ τον εφοπλιστή κ. Αθανάσιο Μαρτίνο, ο οποίος έκτοτε και κάθε χρόνο λειτουργεί την εκκλησία τιμώντας την εορτή του Μεγαλομάρτυρα Αγίου Γεωργίου με την παρουσία του Μητροπολίτη Σύρου και λοιπών νήσων κ.κ. Δωροθέου του Β΄, ιερέων απ’ την Κέα κυρίως, αλλά και τη Λαυρεωτική, των δημάρχων: Κέας στο δήμο της οποίας ανήκει η Μακρόνησος κ. Γιάννη Ευαγγέλου, Λαυρεωτικής κ. Δημήτρη Λουκά και Κύθνου κ. Σταμάτη Γαρδέρη και πολλών προσκυνητών-καλεσμένων του κ. Μαρτίνου κι απ’ τους τρεις δήμους.
Φέτος στον εορτασμό παραβρέθηκε ο αντιπεριφερειάρχης αν. Αττικής κ. Πέτρος Φιλίππου, επίτιμος καλεσμένος ο εφοπλιστής Γιώργος Προκοπίου τον οποίο ως φίλος και καλός οικοδεσπότης ξενάγησε ο κ. Μαρτίνος, η σύζυγος κι η εγγονή του κ. Μαρτίνου. Επίσης παρόντες ήταν αντιδήμαρχοι των τριών δήμων, αλλά κι οι επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας των δήμων: Λαυρεωτικής κ. Κώστας Λεβαντής, Κέας κα Ειρήνη Βελισσαροπούλου-Βουτυρά και της ελάσσονος μειοψηφίας των 3Β κ. Δημήτρης Δαβάκης, η πρόεδρος του Λ.Ε. Κερατέας κ. Κατερίνα Πετρολιάγκη, το χορευτικό τμήμα του συλλόγου «Ηγέχορος» Κερατέας οι χορευτές του οποίου ενθουσίασαν τους θεατές-συνδαιτημόνες, ο καλός συνάδελφος Βάιος Σύρρος που για πρώτη φορά συμμετείχε στην Προσκυνηματική εκδρομή και δήλωσε ενθουσιασμένος και πολλοί ακόμα που θα χρειαζόταν πολύ μελάνι για να αναφερθούν.
Το καράβι της γραμμής προς Κέα, έκανε τη προγραμματισμένη παράκαμψη και αποβίβασε τους επιβάτες-προσκυνητές στη Μακρόνησο όπου τους περίμενε η ευχάριστη έκπληξη της θέας του Μητροπολίτη Σύρου κ.κ. Δωροθέου του Β΄ να ίσταται στη προκυμαία, όπου οι προσκυνητές έσπευσαν να πάρουν την ευχή του.
Αμέσως επιβιβάστηκαν τα λεωφορειάκια, μεταξύ τους ένα του δήμου Κέας, που περίμεναν να τους μεταφέρουν στο ναΐσκο του Αγ. Γεωργίου χιλιόμετρα μακρύτερα. Ο κ. Μαρτίνος που συνταξίδεψε μαζί τους ως καλός οικοδεσπότης περίμενε στην προκυμαία μέχρι να φύγουν όλοι, αλλά αναγκάστηκε να αποχωρήσει πριν επιβιβαστεί κι ο τελευταίος, όταν ο Σεβασμιότατος επιβιβάστηκε σε λέμβο με πορεία προς την εκκλησία, για να βρίσκεται παρών στην υποδοχή του εκεί, όπου οι ιερείς με επικεφαλής τον Πανοσιολογιότατο πατέρα Κωνσταντίνο Συρίγο, είχαν ξεκινήσει τη λειτουργία.
Στη μικρή ξύλινη προκυμαία που στήθηκε πάνω στα βράχια στα ριζά της απόκρημνης ακτής που βρίσκεται κτισμένος ο ναΐσκος, κοσμημένη με δύο αψίδες από φοίνικες, αποβιβάστηκε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης κ.κ. Δωρόθεος εν μέσω κωδωνοκρουσιών, συνοδευόμενος απ’ το δήμαρχο Κέας κ. Γιάννη Ευαγγέλου, όπου τον υποδέχτηκαν ιερείς κι ο κ. Μαρτίνος, ενώ πιο πάνω ο αντιπεριφερειάρχης αν. Αττικής κ. Πέτρος Φιλίππου, με τον επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας Λαυρεωτικής κ. Κώστα Λεβαντή, ενώ μέσα στο ναό βρισκόταν ο δήμαρχος Κύθνου κ. Σταμάτης Γαρδέρης.
Μετά την αρχιερατική λειτουργία και τη λιτάνευση της εικόνας του Αγίου Γεωργίου στο προαύλιο του ναού, με μια μικρή ισάδα να τον χωρίζει απ’ το γκρεμό που χάσκει από κάτω, με φόντο το γαλήνιο γαλάζιο της θάλασσας και θέα στο βάθος τη Λαυρεωτική, έγινε αρτοκλασία και μετέπειτα ακολούθησε δεξίωση με κέτερινγκ, ζωντανή μουσική και παραδοσιακοί χοροί απ’ τους χορευτές του συλλόγου «Ηγέχορος» Κερατέας, μέχρι την ώρα της επιστροφής. Το κέφι και η ευφορία κυριάρχησε ακόμα μια φορά φέτος κι όλοι ευχαρίστησαν τον κ. Μαρτίνο.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Εκτός των άλλων ωραίων στιγμών, οι συμμετέχοντες είχαν τη τύχη να συνομιλήσουν, να γνωριστούν και να ανταλλάξουν ιδέες με άτομα από άλλες περιοχές, νησιωτικές και μη. Να σημειωθεί τέλος ότι δόθηκε η ευκαιρία σε κάποιους προνοητικούς να απολαύσουν το μπάνιο τους στον κολπίσκο που βρίσκεται δίπλα στη προκυμαία, σε μια καταγάλανη ολοκάθαρη θάλασσα, που ζήλεψαν όσοι περίμεναν υπομονετικά όρθιοι μεσ’ το λιοπύρι που κοκκίνησε τα ξεσκέπαστα μέρη του σώματός τους χωρίς να το καταλαβαίνουν απ’ τη δροσιά που τους χάριζε το ευπρόσδεκτο αεράκι του Αιγαίου, την άφιξη του πλοίου, αφού δεν υπάρχει ούτε σκίαστρο, ούτε κάθισμα παρά μόνο βράχια ολόγυρα στην αποβάθρα που κατ’ ουσία τη στηρίζουν.
Είναι κρίμα κι άδικο μια τόσο όμορφη, άγρια φύση, ένα ιστορικό νησί, με 28 χλμ. μήκος ακτών, που σχηματίζουν τρεις όρμους τους Αγκάλιαστρο, Γερολυμνιώνα και Μαυριά, όπου μεταξύ των δύο τελευταίων και στη τοποθεσία Καταζυγιά υπάρχει μεγάλο φυσικό σπήλαιο, να μη αξιοποιείτε πάντα με σεβασμό στην ιστορικότητά του, ώστε να μπορεί κάποιος έστω μερικές καθορισμένες μέρες του μήνα, ιδίως το καλοκαίρι, να το επισκέπτεται.
Ακόμα μεγαλύτερο κρίμα κι άδικο είναι να αφήνονται στη φθορά του χρόνου τα όποια απομεινάρια του τόπου εξορίας, οι κτισμένες με ξερολιθιά και λίγο τσιμέντο πέτρινες καμάρες που καθόριζαν κάθε ομάδα σκηνιτών, το καμπαναριό του Αγ. Αντωνίου της εκκλησίας που κτίστηκε μέσα στο στρατόπεδο και άλλα στοιχεία της ιστορίας του νησιού. Φθορές ορατές ακόμα και σε μας που τις εντοπίσαμε συγκρίνοντας τις εικόνες που είχαμε απ’ τη περσινή μας επίσκεψη.
Ίσως ο δήμος Κέας, στην ιδιοκτησία του οποίου ανήκει το Μακρονήσι, κάποια στιγμή πιέσει τις αρχές για μια σχετική συντήρηση των μνημείων, αφού δεν αρκεί ο χαρακτηρισμός όλου του νησιού ως μνημείου, αν δεν απομείνουν καθόλου μνημεία.
